Het Steinse Groen

Al weer ruim  tien jaar geleden werd er door het toenmalige (demissionaire) kabinet een bedrag van 15 miljoen euro uitgetrokken om versneld een aantal molens in Nederland te restaureren, waaronder wind- en watermolens. Van de ongeveer 1000 molens die in Nederland nog aanwezig zijn (er hebben er in de afgelopen eeuwen ca.10.000 gestaan) is meer dan de helft in een achterstallige staat. Met name watermolens hebben verschillende  eeuwen een belangrijke rol gespeeld in het Groene Hart van West-Nederland bij het droog houden van al dat drassige veenweidegebied. Gesteld kan worden, dat die watermolens indirect hebben bijgedragen aan de groeiende agrarische (boeren)welvaart in dit gebied. Veel molens zijn in de loop der jaren verdwenen, waaronder ook de watermolens die ooit de polder Stein oostelijk van Gouda hebben bemalen. Daarvoor in de plaats kwam eerst stoombemaling en nog weer later dieselbemaling.

Met de hand ingekleurde kaart van het HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND uit 1746 met de situatie van de polderboezem in het Land van Steyn. 

De kaart laat goed te zien dat er toen nog twee waterwipmolens aanwezig waren voor de bemaling van de boezem. Deze stonden aan de huidige Tiendweg.
Opmerkelijk is trouwens dat er langs de Hollandsche IJssel geen molen is ingetekend. Wel staat er "Lant van Steyns Sluys". Er werd daar dus wel afgewaterd.

De kaart verraadt ook nog dat er langs de Hollandsche Yssel pal ten zuiden van de polderboezem een 'Steyns gerecht' heeft gelegen. Op die plaats heeft waarschijnlijk een galg gestaan waar misdadigers werden berecht.

Het Land van Stein heeft ooit aan de Heer van Stein behoord. Een overeenkomst van 17 Januari 1478 wordt beschouwd als de stichtingsbrief van de polder "het Land van Stein". In die brief wordt ook gerept over het stichten en in stand houden van een watermolen met boezem. Al sinds 1478 is de polder Stein dus een bemalen polder. De watermolen stond ten zuiden van de huidige spoorlijn aan de westkant van de polder aan de Tiendweg. Het water werd uitgeslagen op een boezem die door een bekading was omgeven. Van daaruit werd het water door een uitwateringssluis (dijkheul) op de Hollandse IJssel geloosd. Door steeds verdere inklinking van de polder moest er op een gegeven moment bij de bestaande schepradmolen een 2e schepradmolen gebouwd worden vanwege problemen met de bemaling. Door de bouw van een 2e molen kon men het water uit de bergboezem op een kleinere voorboezem bij de IJsseldijk malen. Op die manier ontstond er een getrapte bemaling via de onder- en bovenschepradmolen, en kon het water probleemloos op de Hollandse IJssel worden geloosd. In 1883 werd de windbemaling vervangen door een stoomgemaal. De polder Stein heeft in tegenstelling tot vrijwel alle polders tussen de Oude Rijn en Hollandse Yssel, altijd zijn afwatering op de Hollandse IJssel gehad. 

Vroeger had elk poldertje een eigen waterschap. Zo ook de polder Stein bij Haastrecht.  Aan de westkant van de polder Stein ligt een oude boezem waar vroeger twee waterwipmolens hebben gestaan die de polder Stein bemaalden. Dat gebeurt nu met een dieselgemaal. De boezem was in die tijd eigendom van het Waterschap Stein. De ingelanden van de polder pachtten het grasland van de voormalige boezem en de boer waar ik regelmatig op het erf kwam had het stuk boezemland verschillende jaren in pacht wat nu eigendom is van de Gemeente Gouda. Ik heb op het boezemland regelmatig meegeholpen bij de hooibouw. Na het maaien van het gras werden de slootkanten eerst in handwerk met de rijf geschoond. Plekken die moeilijk toegankelijk waren voor de machine werden handmatig opgeschud zodat het gewas beter droogde. 
De rustperioden die zo af en toe werden genomen waren uiterst aangenaam want dan werd er lekkere zoete ranja gedronken die was aangelengd met (leiding)water. In die tijd dronken we als we dorst hadden nog uit sommige sloten. Dan kon toen nog want het water in veel sloten was glashelder vol met waterplanten, vissen en andere waterbeestjes. Vlak achter de boerderijen dronken we niet meer uit de sloot want daar was het water ook toen al aan de troebele kant. Om het ranja koel te houden legden we de flessen in de sloot. Als het gewas voldoende gedroogd was werd het in lange rijen gewierst en daarna op hooiruiters of hoopjes gezet om nog verder af te drogen. Als het voldoende was gedroogd werd het met gebruikmaking van de hooivork op wagens geladen. Het boezemland was in die tijd een prachtig bloemrijk hooiland, weinig bemest,  met voor mij als herkenbare zeldzame plantensoorten wilde kievitsbloemen en gulden boterbloemen. Die zijn inmiddels verdwenen, maar het is nog steeds een heel mooi stukje reservaat. Omdat het vrij vochtig is komen er nog behoorlijk wat dotterbloemen en tal van moerasplanten voor waaronder veenpluis. 

De breedbladige orchis (Dactylorhiza majalis subsp. majalis) doet het heel goed op het boezemland. In 2014 werden vele honderden bloemen in bloei geteld. Omdat de bloemen vrij laat zaadrijp zijn is het besluit genomen om wat later te maaien dan de eigenlijke maaidatum van 15 juni. In 2017 lag de maaidatum zelfs rond 1 augustus. Of deze orchideeënsoort hier spontaan is verschenen of dat de soort is uitgezaaid is onduidelijk.

In het westelijk deel van de polder Stein ligt de voormalige Steinse Boezem tegenwoordig het Steinse Groen geheten. Zo'n 25 jaar geleden aangekocht door de provincie en in beheer bij de Gemeente Gouda. 
Doel van de natuurontwikkeling is het realiseren van een wat robuustere natuurverbinding tussen de polder Stein Noord/Reeuwijkse Plassengebied en polder Bilwijk/Krimpenerwaard, met behoud van de recreatieve functie van het gebied

Dit natuur- en recreatiegebiedje is recentelijk vergroot. Op de nieuwe stukken grasland zijn oevers verlaagd en vernat en de hogere delen van percelen  worden ingezaaid met een kruidenrijk inheems bloemenzaadmengsel. Allemaal gericht om de biodiversiteit te vergroten en kansen te bieden aan minder algemene soorten planten en dieren om zich hier te gaan vestigen.

Onderstaand een foto-impressie van de inmiddels uitgevoerde werkzaamheden.