Weidevogels en de aantalsontwikkeling in
reservaat polder Stein Noord
Onderzoek naar broedsucces grutto's en tureluurs 2024
Een manier om een grove indruk te krijgen over de aanwezigheid van aantallen alarmerende grutto- en tureluurparen is via het uitvoeren van hek/paaltellingen.
Als grutto's kuikens hebben die al wat groter zijn worden deze mobiel en kunnen dagelijks flinke afstanden afleggen in en rond de percelen waar ze geboren zijn. De grutto-ouders zitten dan graag op hekken of losstaande palen en kunnen op die manier hun kuikens goed in de gaten houden. Maar ook predatoren als zwarte kraai, kleine mantelmeeuw en buizerd gebruiken hekken en hekpalen als uitkijkpost om in de gaten te houden of er wat te snacken valt aan kuikens en eieren.
In de maand mei 2024 heb ik verschillende tellingen uitgevoerd waarbij alle hekken en palen in Stein Noord werden gecontroleerd wat er aan vogels op zat. Tellingen alleen gedaan op dagen als het niet erg waaide om de geluiden van alarmerende grutto's en tureluurs goed op te kunnen vangen.
6 mei 2024. Zwarte kraai 2, buizerd 1, kleine mantelmeeuw 1, Zilvermeeuw 1, aalscholver 1. Bruine kiekendief 1 jagend. Geen weidevogels op palen/hekken.
8 mei 2024 Zwarte kraai 2, Ekster 1, kleine mantelmeeuw 2, Grutto 2 paar alarmerend op hekken (omgeving plasdras oost). Buizerd vliegend boven de polder. Blauwe reiger met meerkoetkuiken in de snavel.
11 mei 2022 tussen 18.15/19.00 uur. Kleine mantelmeeuw 2 op hek, kleine mantelmeeuw 1 jagend, nijlgans 2, zwarte kraai 3, Tureluur 1 alarmerend op hek plasdras west, grutto 1 alarmerend op hek bij plasdras west, grutto 1 alarmerend hek plasdras oost, buizerd 1, bruine kiekendief 1 jagend.
13 mei 2024 tussen 14.30/15.30 uur. Zwarte kraai 4 op hekken, Ekster 1, kauw 5x, buizerd 1 vliegend. kleine mantelmeeuw 2 op hek (paar), tureluur 5 paar alarmerend plasdras oost en west, grutto 6 alarmerende paren 3 bij plasdras oost waarvan 1 op hek) en 3 paar t.h.v recreatiebos.
18 mei 2024 tussen 12.20 en 12.50 uur. Op hekken en hekpalen 4 zwarte kraaien en nog eens 3 exemplaren vliegend boven de polder. Jagende bruine kiekendief waar paartjes scholeksters en paartje kieviten op reageerden. 2 buizerds jagend boven de polder.
Grutto: 1 paar alarm bij plasdras west, 1 alarmerend op hek en paar alarmerend t.h.v. het recreatiebos, 2 paar alarmerend bij oostelijke plasdras.
Tureluurs: 2 paar alarm plasdras west, 2 paar alarm waarvan 1 op paal t.o.v. het recreatiebos, 4 paar alarm plasdras oost, 2 paar alarm oostelijk plasdras op grasland Ardy de Goey, en verspreid door polder nog 2 paar tureluur vliegend.
19 mei 2024 tussen 13.00en 14.00 uur. Op 5 plekken langs de Twaalfmorgen de tijd genomen om de polder af te kijken op vogels op hekken/palen ofwel vliegend al dan niet alarmerend. Zwarte kraai 3 op hekken en groepje van 6 exx vliegend. Bruine kiekendief bakkeleiend met een buizerd.
Tureluur: Ca. 10 paar alarmerende tureluurparen waarvan 1 paar westelijke plasdras, 2 paar in middendeel enparen omgeving van de oostelijke plas. Ook nog 1 paar alarmerend noordelijk oostelijke plas in polderdeel Lang Roggebroek.
Grutto: 1 alarmerend ex op hek t.h.v. recreatiebos, 2 alarmerende paren omgeving oostelijke plasdras. Op de oostelijke plasdras 31 adulte grutto's als groep zonder kuikens.
23 mei 2024 tussen 10.45 en 11.40 uur. Een uur de tijd genomen om vanaf 5 plekken de polder rustig te overzien op vliegende en alarmerende weidevogels en predatoren. Veel activiteit predatoren. Aan predatoren: 5 zwarte kraaien op hekken, overvliegend en 6 ex op spoorwegdraden, 1x aalscholver en nijlgans op hek, 3 kleine mantelmeeuwen waarvan 1 paar op hek en 1 ex jagend, achtervolgt door paar scholeksters en 2 paar kievit.
Weidevogels: tureluur totaal 11-12 paar. 2 paar plasdras westkant, middendeel 1 paar vliegend in invallend, 2 paar alarm t.o.v. recreatiebos, 6 paar alarm plasdras oost e.o., 1 ex. alarmerend oostelijk plasdras op perceel de Goey.
Grutto: totaal 6-7 paar grutto's. Plasdras west geen grutto's. Middendeel 1 grutto op paal, t.h.v. recreatiebos 2 paar alarmerend op blauwe reiger, Plasdras oost zuidelijk Steinse kade 2 paar alarm op overvliegende grote zilverreiger en 2 paar alarmerend in grasland westelijk van de plasdras oost. 20 adulte grutto's als groep op de plasdras oost.
24 mei 2024 tussen 10.20 en 11.30 uur. Een dag met veel predatoren en diverse weidevogels op hekken.
Predatoren: 1x havik op hek, 5 kleine mantelmeeuwen waarvan 4 (2 paren) op hek en 1ex jagend, zwarte kraai ca. 20 exx waarvan 8 exx als groep op spoorlijndraden en de overige of jagend of zittend op palen/hekken. Bruine kiekendief 1ex jagend.
Enkele 10-tallen kauwen vliegend verspreid door de polder regelmatig invallend op zoek naar?
Grutto: Totaal 11-12 paar. Geen exx bij plasdras west, middendeel 1 paar jagend achter zwarte kraai en 1ex baltszang in de lucht, t.h.v. recreatiebos 2 grutto's (verschillende paren) alarmerend op palen en 2 paar alarmerend op vliegende kleine mantelmeeuw/zwarte kraaien, omgeving plasdras 3 paar alarmerend waarvan 1 paar in Klein Roggebroek, 1 paar alarmerend in polder Lang Roggebroek.
Tureluur: Totaal 13-14 paar. 2 paar alarm plasdras west, middendeel 1 paar alarm, t.h.v recreatiebos 2 paar alarmerend, omgeving plasdras oost 6-7 paar alarmerend waarvan 2 exx op paal alarmerend, 1 paar alarm polderdeel Kort Roggebroek en ook 1 paar alarm noordelijk Twaalfmorgen in Lang Roggebroek.
Op de plasdras oost 6exx kluut en groepje van 16 adulte grutto's.
24 mei 2024. Alarmerende tureluur op paal bij plasdras oost in de polder Stein. In de omgeving van de plasdras
alarmeerden maar liefst 7-8 paartjes tureluur.
23 mei 2024. Alarmerende grutto op hekpaal met kuikens in de buurt. Plasdras oost.
27 mei 2024 tussen 14.15 en 15. 30 uur. Jagende bruine kiekendief de gehele polder afstruinend. 3 Kleine mantelmeeuwen jagend en af en toe zittend en loerend op hekken/hekpalen. Een kleine mantel greep een prooi met een alarmerende grutto bij zich. Niet te zien was door de afstand om wat voor jonge (vogel)prooi het ging. Jagende buizerd. Ca. 14 zwarte kraaien waarvan de helft op spoorwegdraden en de andere helft jagend in de polder of zittend op hekken/hepalen. Ca. 15-20 kauwen vliegend en af en toe invallend.
Weidevogels:
Grutto: Totaal 6-7 gruttoparen alarmerend. Geen alarmerende grutto's plasdras west. Middendeel polder 2-3 paar grutto alarmerend. T.h.v. recreatiebos 2 paar grutto alarmerend en 12 grutto's zonder alarmgedrag vliegend boven de gegraven put, hier ook invallend. Plasdras oost 1 gruttopaar alarmerend en 41 adulte exx rustend. Polder oukoop zuid grutto alarmerend op hekpaal bij Kees Geukes (w.s. afkomstig uit de Negenviertel).
Tureluur: Totaal 10-11 tureluurparen alarmerend. Geen alarmerende tureluurs plasdras west . Middendeel polder 1 paar alarm. T.h.v. recreatiebos 1 tureluur alarm op paal. Plasdras oost 7-8 paar alarm. Polderdeel Kort Roggebroek 1 alarm op paal.
Opvallend bij het alarmgedrag van de weidevogels. Vrijwel geen groepsgedrag bij het alarmeren op zwarte kraaien, bruine kiekendief en kleine mantelmeeuw. Hooguit maar een of twee paren van grutto tezamen met hooguit een of twee paren kievit en/of paar scholekster. Ook kievitparen veelal alleen alarmerend; grof geschat voor de totale polder een 20-25 paar alarmerend.
Op twee verschillende plaatsen in de polder verbleven groepen adulte grutto's met een totaal van 53 grutto's.
30 mei 2024 tussen 10.15 en 11.10 uur. 2-3 Jagende bruine kiekendieven waarvan 1 ex een prooi bracht naar het nest langs de spoorlijn. 3 jagende kleine mantelmeeuwen, soms zittend op hekken op de uitkijk. 16 zwarte kraaien als totaal waarvan 5 exx op spoorlijndraden, 5 exx loerend op hekpalen en 6 vliegend op jacht boven de polder. In het oostdeel van de polder flink wat reacties maar niet als groep door grutto, tureluur, kievit en scholekster.
Grutto: Totaal 11 gruttoparen alarmerend. Stein west plasdras geen grutto's, middendeel polder 1 gruttopaar jagend op zwarte kraai, t.h.v. recreatiebos 4 paar waarvan 2 grutto's wakend op palen, veel onrust door zwarte kraaien, bruine kiekendief en kleine mantelmeeuwen. Plasdras oost omgeving 4 paar waarvan 2 grutto's op paal zittend. Polderdeel Lang Roggebroek 1 grutto op paal. Kort Roggebroek 1 gruttopaar alarmerend op zwarte kraai. Polder Oukoop bij Kees Geus op paal gruttopaar alarmerend op zwarte kraai. Op de plasdras oost zaten 22 adulte grutto's in rust.
Tureluur: Totaal 10 - 11 tureluurparen alarmerend. Stein west plasdras geen tureluurs, middendeel polder 2 tureluurpaar waarvan paar jagend op zwarte kraai, t.h.v. recreatiebos 2 paar waarvan 1 tureluur wakend op palen. Plasdras oost omgeving 4-5 paar waarvan 2 tureluurs op paal zittend. Polderdeel Lang Roggebroek 1 paar wakend/alarmerend op paal. Kort Roggebroek 1 tureluurpaar alarmerend op vliegende zwarte kraai.
4 Juni 2024 tussen 14.20 en 15.40 uur. 3 Kleine mantelmeeuwen waarvan 2 op hek zittend en af en toe jagend. Ook bij de plasdras oost. Veel alarm en aanvallen door de tureluurs en kieviten. Ca. 8 zwarte kraaien waarvan 2 op palen zittend. 1 ex. Bruine kiekendief jagend.
Grutto: Totaal 5 paar alarm. 2 paar t.h.v. recreatiebos een zwarte kraai aanvallend samen met 20 kieviten, 2 paar bij plasdras oost alarm. 1 paar in polderdeel Kort Roggebroek oostelijk van plasdras.
Tureluur: Totaal 8 paar alarmerend. 1 paar plasdras west alarm. 1 paar t.h.v. recreatiebos. 6 paar tureluur fel alarm op 3 stuks jagende kleine mantelmeeuwen tezamen met 7-8 paar kievit waarvan 4-5 paar in het polderdeel Lang Roggebroek op begraasd land.
Op de plasdras oost zat een groep van 66 adulte grutto's vrijwel allemaal in rust. Ook 1 ex juveniele vliegvlugge grutto vliegend.
Wakende scholekster op hekpaal met kuikens in de buurt op 30 mei 2024
8 Juni 2024 tussen 14.50 en 15.55 uur 1 ex Kleine mantelmeeuw op paal en soms jagend. 7 zwarte kraaien waarvan 5 exx precies vliegend boven deelgebieden waar nog steeds weidevogels met kuikens verblijven. 1 ex bruine kiekendief jagend boven de polder.
Tureluur. Totaal 6 paar alarmerend. 1 paar alarm plasdras west. 1 paar t.h.v. recreatiebos tezamen alarmerend op zwarte kraai met 5 paar kievit en 3 paar grutto. 3 paar alarm plasdras oost. 1 paar alarm oostelijk van de plasdras in deelgebied Kort Roggebroek.
Grutto. Totaal 4 paar alarmerend. 3 gruttopaar alarm t.h.v recreatiebos op zwarte kraai tezamen met 5 paar kievit en 1 paar tureluur. 1 gruttopaar alarmerend oostelijk van Oukoopse kade in deel Kort Roggebroek( is w.s. paar afkomstig uit Oukoop/Negenviertel).
Op de plasdras oost verbleef een groep van 110 grutto's (adulten) waartussen met zekerheid 2 juveniele vliegende grutto's konden worden onderscheiden.
9 juni 2024 tussen 13.40 en 14.45 uur. Zwarte kraai 7 stuks. 2 op hekpalen. 2 op spoorlijndraden en 5 stuks vliegend boven de polder. Bruine kiekendief 1 ex jagend boven polder en 1 ex jagend boven polderdeel Kort Roggebroek oostelijk van de plasdras. Buizerd 1ex op paal. 2 Kleine mantelmeeuwen op paal en jagend boven polder.
Grutto. Totaal 5 paar alarmerend. 2 paar alarmerend t.h.v. recreatiebos op paartje kleine mantelmeeuwen. 1 paar alarmerend op paal bij plasdras oost. 2 paar alarmerend op bruine kiekendief oostelijk van plasdras oost.
Tureluur. Totaal 7 paar alarmerend. 1 paar alarm plasdras west. 2 paar alarm plasdras oost. 4 paar alarm (tezamen met 2 gruttoparen en 2 kievitparen) op jagende bruine kiekendief oostelijk in polderdeel Kort Roggebroek land van Ardy de Goey.
Op de plasdras verbleven 44 grutto's. 21 exx voedselzoekend en 20 rustend (adulte exemplaren) waartussen met zekerheid 3 vliegvlugge juveniele grutto's konden worden onderscheiden.
11 juni 2024 tussen 7.40 en 8.50 uur. Kleine mantelmeeuw 2 stuks op palen. 9 Zwarte kraaien waarvan 3 op spoorlijndraden en de rest of zittend op hekpalen of vliegend boven polder. 1x Buizerd vliegend/jagend en 1x bruine kiekendief jagend.
Tureluur: Totaal 8-9 paar alarmerend. 1 paar alarm plasdras west. 3 paar alarm plasdras oost. 4-5 paar zeer veel alarm (tezamen met 3 gruttoparen, 4 kievitparen en scholeksterpaar) op jagende marterachtige oostelijk in polderdeel Kort Roggebroek land van Ardy de Goey.
Grutto: Totaal 6 paar alarmerend. 1 paar alarmerend t.h.v. recreatiebos op 2 zwarte kraaien tezamen met 5 kievitparen. 3 gruttoparen alarmerend op jagende marterachtige oostelijk in polderdeel Kort Roggebroek land van Ardy de Goey. 1x gruttopaar alarmerend westelijk Oukoopse Dijk in polderdeel Kort Roggebroek. 1x gruttopaar alarmerend in polderdeel Lang Roggebroek.
Op plasdras oost maar 11 grutto's, 3 adult en 8 vliegvlugge juveniele exemplaren.
Op dezelfde dag 11 juni 2024 later op die dag om 18.55 uur zaten op plasdras oost 14 grutto's.
15 juni 2024 tussen 12.45 en 13.45 uur. Windkracht 5 en zon en wolken (buien) wisselden elkaar af. 2 Kleine mantelmeeuwen druk jagend bij plas oost. 2 paar tureluurs hadden het er maar druk mee ze aanvallend om te verjagen. Dat hielp niet veel. Het leek erop dat door hun alarmgedrag de kleine mantelmeeuwen juist speurend keken of er niets te pakken was. Ook diverse zwarte kraaien boven de polder maar daar werd door grutto's/tureluurs niet meer op gereageerd m.u.v. 2 kievitpaartjes en een scholeksterpaar.
Tureluur: Totaal 5 paar alarmerend. 1 paar bij plasdras west. 2 paar alarmerend op kleine mantelmeeuwen plasdras oost. 2 paar waarvan 1 zittend op paal oostelijk van plasdras in Kort Roggebroek.
Grutto: Totaal 2 paar alarmerend. 1 paar omgeving plasdras oost. 1 paar oostelijk plasdras oost in Kort Roggebroek.
Op de plasdras oost zaten maar 2 grutto's te rusten.
8 Juni 2024. Op de plasdras oost verbleef een groep van 110 grutto's. Slechts 3 grutto's daarvan waren 1e jaars vliegvlugge exemplaren. Na 8 juni zijn de grutto's vertrokken en werden nog maar enkele exemplaren waargenomen zoals op 15 juni 2024 2 exemplaren rustend op de plasdras oost. Op de voorgrond een slapende kleine mantelmeeuw. Juist deze meeuwensoort lijkt een belangrijke predator te zijn van vogelkuikens valt te constateren.
9 Juni 2024. Vrouwtje tafeleend met kuikens langs de Twaalfmorgen in het plasdras deel oost.
16 Juni 2024 om 20.40 uur. Op de plasdras oost verbleven 145 grutto's (deze liepen eerst te foerageren in Lang Roggebroek) en maar liefst 110 tureluurs (waarneming G. Vonk). Dat tureluurs zich na het broedseizoen met hun vliegvlugge kuikens verzamelen op plasdras plekken is bekend. Eerdere waarnemingen in Stein lieten zien dat groepen tureluurs na de broedperiode (meestal) wat later in de avond vanaf de plasdras opvlogen naar grote hoogte en westwaarts vertrokken het broedgebied verlatend.
18 juni 2024 tussen 16.50 en 17.40 uur. Maar weinig predatoren. Geen kleine mantelmeeuwen en bruine kiekendieven. Zwarte kraai 4x waarvan 3 vliegend en 1ex op hekpaal.
Grutto: Geen alarmerende exemplaren.
Tureluur: 3 paar alarm. 1 paar bij plasdras west. 2 paar bij plasdras oost.
Op de plasdras 55 grutto rustend en 35 tureluurs, de helft rustend en de andere helft voedselzoekend.
27 juni 2024 tussen 15.00 uur en 16.00 uur. Polder geen alarm meer op 1 tureluurpaar na t.h.v. recreatiebod. Inmiddels een 10-tal percelen gemaaid en afgeruimd.
Op de plasdras oost een groep van 65 grutto's waarvan maar liefst 45 eerste jaarvogels en 20 adulte exemplaren. Waarneming gedaan met gebruikmaking van telescoop. Ook een 20-tal tureluurs zonder alarm.
Broedsucces grutto's 2023
De laatste jaren worden de weidevogels in de polder Stein Noord door Staatsbosbeheer zelf gekarteerd. Als gruttoman ben ik vooral geïnteresseerd in hoe succesvol het broeden is van grutto's. Alarmtellingen zijn een goed middel om een beeld te krijgen, met name tellingen aan het eind van mei /begin juni van het aantal alarmerende grutto's op hekpalen geeft kan een grove indicatie geven van het aantal gruttoparen met kuikens. Als grutto's wat grotere kuikens hebben is de mobiliteit vrij groot en worden flinke afstanden afgelegd op percelen. Als het gras wat hoger staat en er zijn paaltjes of hekpalen in de buurt zitten de grutto-ouders er graag op omdat ze dan beter uitzicht hebben en op die manier de kuikens beter kunnen beschermen door te alarmeren als het nodig is.
28 mei 2023 heb ik een telling uitgevoerd en alle hekken en paaltjes afgekeken op grutto's. Ook heb ik meegenomen grutto's niet op hekken zittend maar wel luid alarmerend. Zo'n telling is natuurlijk niet dekkend maar toch geeft het wel een grof beeld v.w.b. het broedsucces. Voor heel Stein Noord kwam ik op 2 grutto's op hekpalen zittend druk alarmerend, 1 gruttopaar alarmeerde aan de westkant tegen de Willenskade aan in grasland.
2 gruttoparen alarmeerden in het agrarische begraasde blok Kort Roggebroek waarvan 1 grutto op een hek. Deze grutto's hebben daar niet gebroed maar zijn met de kuikens vanuit Stein Noord naar dit blok gegaan omdat het goed kuikenland is door de begrazing. Dat het met sommige grutto's niet goed is gegaan met het broedseizoen liet de aanwezigheid van een groep van 22 adulte grutto's in zomerkleed op de oostelijke plasdras zien.
2 juni 2023. Nog een telling uitgevoerd. Totaal voor Stein was 5 alarmerende gruttoparen. Een paar aan de westkant van Stein ter hoogte van de boerderij van Jos Straver, een grutto ter hoogte van het recreatiebos op een hekpaal vlak bij een plasdras, drie gruttoparen (een op hekpaal) alarmerend op een overvliegende bruine kiekendief in blok Kort Roggebroek op begraasde graspercelen van Ardy de Goeij.
5 juni 2023. Deze telling leverde de volgende gegevens op. Een totaal van 5 alarmerende gruttoparen. Grutto's van de westkant polder Stein lijken verdwenen te zijn. 1 gruttopaar alarmerend bij de oostelijke plasdras in Stein, en 4 paren in het begraasde blok grasland (Kort Roggebroek) tussen de boerderij van Ardy de Goeij en de Twaalfmorgen. Deze percelen waren beweid en soms gemaaid. De beweide percelen worden met melkvee beweid en een perceel wordt dan maar een dag afgeweid. Daardoor blijft er flink wat vegetatie staan. Na een aantal dagen opgroei zijn deze percelen precies geschikt als kuikenland. Vandaar de 4 gruttoparen, en 1-2 paartjes tureluurs die hier met de kuikens naar toe waren getrokken w.s. uit Stein Noord of misschien wel uit de polder Oukoop- en Negenviertel.
Op de voorgrond een grutto wakend op een hekpaal en op de achtergrond op een flinke afstand een grutto wakend van een ander paar. In totaal verbleven er in dit blok tussen de loopstal Ardy de Goeij en de Twaalfmorgen 4 gruttopaartjes met kuikens. Foto: 5 juni 2023
Vroeg broedende grutto's voorjaar 2022 Polder Stein
De gemiddelde datum dat grutto's een volledig legsel hebben (vier eieren) en beginnen met broeden ligt zo rond 5 -15 april. Bekend is dat er hele vroege legsels zijn maar die zijn ver in de minderheid. Veldwaarnemingen dit voorjaar in de eerste twee weken van maart gaven de indruk dat verschillende grutto's er al vroeg bij waren met het gaan nestelen. Reeds op 9 maart werd tijdens de controle van een paar reservaten rond Reeuwijk geconstateerd, dat er al heel wat territoriale paren aanwezig waren. Op 12 maart werd in de polder Stein zelfs al een grutto gezien (en gefotografeerd) die een nestkuiltje gedraaid had en dode grasstrootjes verzamelde en in het kuiltje bracht. Dat vroege territoriale gedrag kan te maken hebben met het vroege voorjaar waarbij zich de vraag voordoet in hoe verre dit te maken heeft met de klimaatverandering. Wel is duidelijk dat het vervroegd gaan nestelen van grutto's gunstig kan zijn omdat de kuikens dan wellicht een betere overleving kans zullen hebben, zeker op agrarische graslanden zonder beschermingsmaatregelen, die al eind april-begin mei worden gemaaid. De meeste gruttoparen met kuikens die ik momenteel (22 mei 2022) in het reservaat Stein Noord en een paar andere reservaten rond Reeuwijk-Haastrecht zie rondlopen (Benschopper Boezem, Hooge Boezem) zijn een tot twee weken ouden en hebben dus nog verschillende weken te gaan voordat ze vliegvlug zijn.
12 Maart 2022. Polder Stein Noord. Gruttoman is bezig met kuiltje draaien en grassprietjes gooien ten teken dat er
voorbereidingen voor nestbouw plaats gaat vinden.
2 April 2022. Polder Stein Noord. Op de voorgrond twee grauwe ganzen. Daar achter een broedende grutto op het nest zich poetsend.
De grutto werd al op 30 maart 2022 op het nest gezien met een volledig legsel van 4 eiieren. Op 3 april 2022 werd zelfs een 2e grutto op het nest gezien op een aangrenzend perceel.
20 Mei 2022. Grutto-ouder van het onderstaand kuiken. Wakend, slapend en af en toe een aanval op de vele
vervelende kauwtjes die hier rondliepen.
22 Mei 2022. Polder Stein Noord. Gruttokuiken van bijna 4 weken oud met ouder. Begint al goed in de veren te komen. Kuiken kan over ruim een week al de eerste vliegpogingen doen verwacht ik. Als ze kunnen vliegen blijven ze toch nog een week onder de hoede van de ouders voordat ze zelfstandig worden.
22 Mei 2022. Nog een portretje van het gruttokuiken van 4 weken oud.
Voorjaar 2022. Druk bij de plasdras met weidevogels
Door het droge voorjaar dreigde de plasdras aan de oostkant van Stein Noord uit te gaan drogen. Op een van de plasdras percelen is water ingebracht en daar reageerden diverse weidevogels op door er met hun kuikens naar toe te trekken. Een aanval op een zwarte kraai door de weidevogels op 20 mei 2022 leverde een luchtgevecht op waar een 12-tal kieviten, 5 grutto's en 3 tureluurs zich goed lieten gelden. De zwarte kraai vertrok als een speer met zoveel vogelgeweld.
17 Mei 2022. Plasdras polder Stein Noord aan de oostkant. Aantrekkelijk voor weidevogels met hun kuikens om naar toe te trekken.
Weidevogelseizoen voorjaar 2021 Polder Stein Noord. Alarmtellingen
Alarmtellingen grutto/tureluur in het reservaat Polder Stein noord
De polder Stein Noord is in 2021 gekarteerd door SBB (Kees van Eerde ).
Freek Mayenburg heeft nog een paar alarmtellingen uitgevoerd in de polder Stein Noord. Er zijn door hem geen insteken gemaakt in de polder Stein maar er is langdurig gelet op in het broedgebied aanwezige en/of overvliegende predatoren als bruine kiekendief, buizerd, blauwe reiger, zwarte kraai, kleine mantelmeeuw en eventuele grondpredatoren waar de weidevogels op reageerden. Er is per telling een flinke tijd (1 tot 2 uur) geobserveerd vanaf toegangshekken bij het werkpad achter de huizen aan de Twaalfmorgen.
De polder is voor de alarmtelling in een paar telvakken opgesplitst. In totaal voor de nrs 3, 4, 12 t/m 15 werden op 4 juni 2021 16 alarmerende gruttoparen waargenomen. Dit zal een minimum zijn, het werkelijke aantal moest vrijwel zeker hoger zijn omdat er geen insteken in de percelen is gemaakt.
Bijlage: Kaart met de ligging en nummering van de verschillende telgebieden.
De nrs 3,4,12, 13, 14 en 15 betreffen de polder Stein Noord
26 mei 2021. Alleen blokje Straver oostelijk Willenskade. 3 gruttoparen alarmerend met kuiken(s).
Verspreid door polder Stein Noord op hekpalen tegen de Twaalfmorgen aan 2 alarmerende grutto's gezien. In Kort Roggebroek een gruttopaar alarmerend naast plasdras waarvan vrouwelijk exemplaar alarmerend op hekpaal zittend.
27 mei 2021. Alleen blokje Straver oostelijk Willenskade. 2 gruttoparen alarmerend met kuiken(s).
Verspreid door polder Stein Noord op hekpalen tegen de Twaalfmorgen aan 2 alarmerende grutto's. Wat verder af van de Twaalfmorgen richting spoorlijn in de polder 1 grutto op hekpaal en 5 grutto's jagend achter een vliegende bruine kiekendief. In Kort Roggebroek een gruttopaar alarmerend naast plasdras
2 juni 2021. Avondtelling gehele polder. Westelijke plasdras 27 adulte grutto's als groep zonder alarm. Bij de plasdras 2-3 paar grutto's alarmerend en 4 paar tureluur alarmerend. Op de plasdras maar liefst 51 bergeenden aanwezig en 3 lepelaars.
In polder Stein verspreid van plasdras tot Willenskade 8-9 paar grutto's alarmerend en 6-7 paar tureluur alarmerend.
4 juni 2021. Middagtelling gehele polder. Op de westelijke plasdras 53 adulte grutto's als groep. In de polder verspreid tussen de Willens kade en de Oukoopsedijk 32 alarmerende grutto's. Opvallend, het grootste deel van de alarmerende grutto's dicht tegen de Twaalfmorgen aan. Diverse grutto's op hekpalen alarmerend. Ongeveer de helft van de alarmerende gruttoparen verbleef in Stein oost geconcentreerd vanaf het recreatiegebied wat loopt naar plas Kalverbroek tot de omgeving van de plasdras stukjes.
8 juni 2021. Alleen bij de plasdras geteld. Op de westelijke plas zat een groep van 23 adulte grutto's. Ook liep hier een gruttopaar met een halfwas kuiken. Rondom de plasdras nog 4 alarmerende gruttoparen waarvan een paar in het blok tussen de boerderij van Ardy de Goeij en de Twaalfmorgen. Twee alarmerende gruttoparen (gezien een groot kuiken) in de polder Lang Roggebroek tegen de Twaalfmorgen aan. Rondom de plasdras ook 5-6 alarmerende tureluurpaartjes.
9 juni 2021. Een avondtelling uitgevoerd op de plasdras rond 21.15 uur. Op de plasdras 27 volwassen grutto's in rust. Niet geteld tot schemer dus aannemelijk dat er nog wel meer grutto's bij zijn gekomen.
Ook in grasland rondom de plasdras 3-4 paar alarmerende grutto's. Op de plasdras 31 tureluurs, 25 volwassen exemplaren en 6 juvenielen, van halfwas tot vliegvlug.
11 juni 2021. Een avondtelling uitgevoerd. Eerst de polder gecontroleerd op alarmerende grutto's en tureluurs. Een totaal van 9 alarmerende gruttoparen en 8 tureluurparen was het resultaat door ruimdurige observaties vanaf het werkpad langs het reservaat. Op de plasdras verbleven om 21.45 33 adulte grutto's en 11 tureluurs waartussen 3 vrijwel vliegvlugge gruttokuikens), een steltkluut, een witgat en 2 lepelaars. Later op de avond (22.35 uur) waren daar nog eens 36 grutto's bij gekomen zodat het totaal grutto's voor deze avond op 69 uitkwam, waartussen 3 vliegvlugge gruttokuikens.
12 juni 2021. Avondtelling bij plasdras door Jorian Eijkelboom. Om 21.37 uur waren 48 adulte grutto's op de plas aanwezig waaronder 8 vliegvlugge kuikens, 32 adulte tureluurs en 12 juvenielen. Op hetzelfde tijdstip ook 23 adulte foeragerende grutto's op weiland bij de plas waartussen een vliegvlug kuiken. Om 22.30 was het totaal op de plas 120 grutto's en 50 tureluurs maar toen kon het verschil tussen volwassen en juvenielen niet meer worden gezien.
13 juni 2021. In de polder Stein Noord zelf vrijwel geen grutto-alarm meer. Nog een grutto wakend op een hekpaal, maar alle andere andere hekpalen in Stein waren onbezet. Ook geen reacties meer op vliegende predatoren. Geen insteken gemaakt.
Wel was het druk met weidevogels rondom de plasdras. Op de plasdras zelf een juveniele grutto en een 30-tal tureluurs waaronder 6-7 fel alarmerende paren die veel last hadden van een 4-tal zwarte kraaien die het op de kuikens hadden voorzien. In de polder Lang Roggebroek liep een gruttopaar met twee bijna vliegvlugge kuikens en ook zaten apart twee zelfstandige vliegvlugge gruttokuikens. Ook hier twee paartjes tureluur druk alarmerend.
Twee zelfstandige vliegvlugge gruttokuikens op gemaaid grasland in de polder Lang Roggebroek.
Foto: 13 juni 2021
Een van de vier zwarte kraaien die het de diverse tureluurparen erg lastig maakten met de bedoeling kuikens te roven.
Foto: 13 mei 2021
15 juni 2021. Aan de westkant in blok tegen de Willenskade aan een tureluur alarmerend, twee scholeksters met grote kuikens en 3 grutto's waarvan een paar met een vrijwel vliegvlug kuiken. In het middendeel van Stein een alarmerende grutto en een tureluur op een hekpaal. Geen reactie meer op twee boven de polder jagende bruine kiekendieven en verschillende zwarte kraaien. Aan de oostkant op de westelijke plasdras 28 grutto's rustend waaronder 6 vliegvlugge kuikens. Ook 17 tureluurs op de plasdras waarvan minimaal 6 vliegvlug dan wel bijna. In de polder Lang Roggebroek dicht tegen de plasdras 2 gruttoparen met minimaal 3 grote kuikens op gemaaid grasland. Hier ook een scholekster met een al groot kuiken en een paartje tureluurs. Twee paar tureluurs alarmerend in het polderdeel Kort Roggebroek tussen de boerderij van Ardy de Goeij en de Twaalfmorgen. In de polder Stein op deze dag de eerste twee percelen gemaaid.
18 juni 2021. Nog maar twee percelen gemaaid en afgeruimd. Weinig alarm meer in de polder m.u.v. rond de plasdras. In blok westelijk naast de Willenskade een alarmerend gruttopaar en twee paar tureluurs. Bij de plasdras 3 paar tureluur alarmerend. Ook in Lang Roggebroek tegen de plasdras aan nog een paartje tureluurs alarmerend. En ook in het beweide blok tussen de Goeij en Twaalfmorgen (Kort Roggebroek) twee alarmerende paartjes tureluur. Op de plasdras om 13.30 uur geen grutto's aanwezig.
24 juni 2021. Een 10-tal percelen gemaaid. Geen grutto's (17.10 uur) in de polder en op de plasdras. Op de plasdras 8 tureluurs waarvan 3 juvenielen vliegvlug.
1juli 2021. Een middagtelling bij de plasdras leverde 31 grutto's op waartussen 12 juveniele exemplaren konden worden onderscheiden.
8 juli 2021 Verzamelende Juveniele grutto's in de polder Stein
8 juli 2021 Avondtelling door Hans van Gasteren. Op de plasdras Stein Noord verbleven 90 grutto's, en bijzonder, op een na allemaal juvenielen met daartussen slechts een adulte grutto. Bekend is dat juveniele grutto's groepen vormen en nog een tijdje rondzwerven voordat ze zuidwaarts vertrekken. Blijkbaar is dit zo'n groep die er voor gekozen heeft om op de plasdras in Stein te overnachten.
Ook op 8 juli 2021 werden op de Hooge Boezem in de middag om 15.00 uur 190 grutto's geteld door Pim Steenbergen. Helaas is niet bekend of hier ook veel juvenielen bij waren. Maar het lijkt er in ieder geval op dat het broedseizoen 2021 voor grutto's behoorlijk succesvol is geweest.
9 juli 2021. Ongeveer 60-65% van reservaat nog niet gemaaid. Maar daar geen alarm meer van grutto's en tureluurs. Op de plasdras 11 grutto's aanwezig, 10 juvenielen en 1 adult exemplaar.
12 juli 2021. Nog steeds 60-65% reservaat ongemaaid. Op de plasdras zaten 10 grutto's rustend. 8 juvenielen en 2 adulten.
Gruttovrouw alarmerend paar in perceel grenzend aan westelijke plasdras in polder Kort Roggebroek onderdeel polder Stein Noord.
Op de achtergrond spoorlijn en het wit van massaal groeiende vegetatie van fluitenkruid. Foto: 26 mei 2021
Alarmerende grutto op hekpaal in polder Stein Noord ter hoogte van het recreatiegebied wat grenst aan plas Kalverbroek.
Foto: 4 juni 2021
Weidevogelseizoen voorjaar 2020 Polder Stein. Redelijk broedsucces
Alarmtellingen grutto/tureluur in het reservaat Polder Stein noord
De polder Stein Noord is in 2020 gekarteerd door SBB (Jonathan Leeuwis).
Daarnaast zijn door Freek Mayenburg nog diverse alarmtellingen uitgevoerd in de polder Stein Noord. Er zijn door hem geen insteken gemaakt in de polder Stein maar er is langdurig gelet op in het broedgebied aanwezige en/of overvliegende predatoren als bruine kiekendief, buizerd, blauwe reiger, zwarte kraai, kleine mantelmeeuw en eventuele grondpredatoren. Er is per telling een flinke tijd (1 tot 2 uur) geobserveerd vanaf toegangshekken bij het werkpad achter de huizen aan de Twaalfmorgen.
De polder is voor de alarmtelling in een paar telvakken opgesplitst. In totaal werden op 25 mei 2020 14 alarmerende gruttoparen waargenomen. Dit zal een minimum zijn, het werkelijke aantal moest vrijwel zeker hoger zijn omdat er geen insteken in de percelen is gemaakt. Ook na 25 mei is nog verschillende keren op alarm geteld zoals onderstaand is te lezen.
Bijlage: Kaart met de ligging en nummering van de verschillende telgebieden.
De nrs 12, 13, 14 en 15 betreffen de polder Stein Noord
Blok 12 Grutto-Alarmtellingen polder Stein Noord. Blok Jos Straver.
25 mei 2020. 3 paar grutto alarm, 2 paar tureluur alarm, 4 paar kievit alarm, 2 paar scholekster Er werd gealarmeerd op een groep vliegende en indringende kauwen. Een paar grutto en een losse grutto voedsel zoekend op grasland noordelijk Twaalfmorgen maar geen alarm.
29 mei 2020 alarmeerden er nog 2 gruttopaar, een gruttopaar met twee kuikens van ruim twee weken oud, 2 paar tureluurs en 2 paar kievit. Een kievit was weer gaan nestelen en werd gezien op het nest, een nestelende scholekster en 3 paar scholekster zonder territoriumgedrag. Geen voedselzoekende grutto’s meer op het grasland noordelijk van de Twaalfmorgen.
2 juni 2020. 1 paar grutto alarm, 2 paar tureluur alarm, 2 paar scholeksters, 2 paar kievit.
6 juni 2020. 1 paar grutto alarm.
10 juni 2020. 1 paar grutto alarm, 1 paar tureluur, 1 paar scholekster en 2 paar kievit.
14 juni 2020. 1 paar grutto alarm, 2 paar tureluur, 1 paar scholekster en 6 losse scholeksters
22 juni 2020. 1 paar grutto alarmerend en 1 paar scholeksters alarmerend.
25 juni 2020. 1 paar grutto alarmerend.
Grutto wakend op hekpaal met 2 kuikens van ca. 2 weken oud. Foto: 25 mei 2020
Blok 13 Alarmtellingen polder Stein Noord. Blok tussen Jos Straver – Habben Jansen
25 mei 2020. 4 paar grutto alarm. 2 paar tureluur alarm. 5 paar kievit alarm. 2 paar scholekster alarm
Er werd gealarmeerd op twee overvliegende buizerds en een kleine mantelmeeuw
6 juni 2020. 3 paar grutto alarm.
10 juni 2020. 2 paar grutto, 2 paar tureluur, 2 paar scholekster
14 juni 2020. Geen grutto’s. 2 paar tureluur, 2 paar scholekster
Blok 14 Alarmtellingen polder Stein Noord. Blok Habben Jansen – de Pauw
25 mei 2020. 2 paar grutto alarm. 2 paar tureluur alarm. 3 paar kievit alarm.1-2 paar scholekster alarm
Er werd gereageerd op overvliegende bruine kiekendief en twee zwarte kraaien.
6 juni 2020. 2 paar grutto alarm.
10 juni 2020. 2 paar grutto, 1 paar tureluur, 2 paar scholekster
14 juni 2020. Geen grutto’s. 1 paar tureluur. 1 paar scholekster
Blok 15 Alarmtellingen polder Stein Noord. Blok de Pauw –Haag Nap- Steinse kade
25 mei 2020. 5 paar grutto alarm. 2 paar tureluur alarm. 2 paar kievit alarm.1 paar scholekster alarm
Er werd gereageerd op overvliegende bruine kiekendief, 2x buizerd en een zwarte kraai.
Op een aanwezige groep van maar liefst 18 zwarte kraaien die de polder afstroopten en overvlogen werd niet gereageerd.
6 juni 2020. 3 paar grutto alarm.
10 juni 2020. 4 paar grutto, 2 paar tureluur, 2 paar scholekster
14 juni 2020. 2 paar grutto. 2 paar tureluur. 1 paar scholekster.
Gruttoalarmtellingen van paren per gebied voorjaar 2020
Blok 12 t/ 15 Polder Stein Noord (Staatsbosbeheer)
(Teller Jonathan Leeuwis)
Totaal broedterritoria 9 juni
23 18
Meerdere grutto-alarmtellingen juni 2020 reservaat polder Stein noord
Nog een globale alarmtelling is uitgevoerd op 6 juni 2020. Ook weer door ruim een uur lang te observeren vanaf de toegangshekken aan de Twaalfmorgen. Het waaide hard ongeveer windkracht 5/6, half bewolkt en een temperatuur van ca. 15 graden. Er werden 9 paar grutto’s alarmerend geteld en op de plasdras zaten 5 adulte grutto zonder vliegvlugge kuikens. Het aantal van 9 paar grutto is een absoluut minimum. Er zal door SBB nog een alarmtelling worden uitgevoerd waarbij insteken in de percelen worden gemaakt.
9 juni 2020 is door SBB (Jonathan Leeuwis) een alarmtelling uitgevoerd via het maken van diverse insteken in percelen. Er werden 18 alarmerende gruttoparen geteld en 15 alarmerende tureluurparen.
10 juni 2020 op een 5-tal plekken bij toegangshekken op afstand van elkaar de polder ruim een uur geobserveerd op vliegende predatoren. 5 kleine mantelmeeuwen, 2 bruine kiekendieven, 2 buizerds, 7 zwarte kraaien, 6 blauwe reigers waren aanwezig waar de weidevogels af en toe op reageerden. In totaal werden 9 paar alarmerende grutto’s geteld en 6 paar tureluurs alarmerend. Geen insteken in de percelen ingemaakt.
14 juni 2020. Opnieuw op een 5-tal plekken bij toegangshekken op afstand van elkaar de polder ruim een uur geobserveerd op vliegende predatoren. 3 kleine mantelmeeuwen, 2 bruine kiekendieven, 3 buizerds op palen zittend, 3 zwarte kraaien, 3 blauwe reigers en 25 kauwen waren aanwezig. 3 paar alarmerende grutto’s en 7 paar alarmerende tureluurs.
Voorjaar 2019 Gruttoalarmtelling 17 mei
Om toch een beeld te hebben over het broedsucces van grutto's is op 17 mei 2019 een alarmtelling uitgevoerd via het maken van een 5-tal insteken in polder Stein Noord. Dit resulteerde in een aantal van 19-21 alarmerende paartjes grutto.
Het aantal alarmerende tureluurs lag een stuk lager als op de alarmtelling in 2018 op 16 mei. Toen werden 23-26 alarmerende paren geteld. Nu was dat aantal maar ongeveer de helft (12-15). Vooral bij de plasdras aan de oostkant was het een stuk minder.
Verder werden nog 10-11 tal alarmerende paartjes scholeksters geteld.
Deelgebieden alarmerende gruttoparen op 17 mei 2019
Blok Willenskade tot spoorbos 4 paar
Spoorbos tot aan gegraven veenput 2 paar
Gegraven veenput tot Bosje/veenput Boere 1 paar
Bosje/veenput Boere tot aan Steinse kade 7/8 paar(veel paren bij Nap)
Blok Steinse kade tot Oukoopse kade/plasdras 5-6 paar
Grutto-ouder met onder zich twee kuikens die worden opgewarmd. Een kuiken verkende de omgeving. Dit was een van de vier paartjes grutto's die hebben gebroed in het blok tussen het spoorbos en de Willenskade aan de westkant van polder Stein Noord.
Foto: 9 mei 2019
Gruttokuiken tussen een vegetatie van kruipende boterbloemen/geknikte vossestaart druk op zoek naar insecten.
Polder Stein/Kort Roggebroek op perceel biologische boer Ardy de Goeij. Foto: 23 mei 2019.
Redelijk succesvol broedseizoen voor grutto's en tureluurs in voorjaar 2019
14 juni 2019 heeft SBB-beheerder Peije 't Lam nog een laatste alarmtelling uitgevoerd. Er alarmeerden nog steeds diverse grutto- en tureluurpaartjes en dat was het bewijs dat ze nog steeds een of meer kuikens hadden. De oudervogels waakten bij voorkeur op hekpalen zodat ze boven het al hoog opgaande gewas de boel goed in de gaten konden houden. De kuikens waren al bijna vliegvlug en twee tureluurkuikens konden zelfs al vliegen. T.o.v. van vorige jaren kan nu worden gesproken over een succesvol broedjaar.
Staatsbosbeheer heeft vervolgens afspraken gemaakt met pachters om op de percelen waar zich nog kuikens bevonden de maaidatum wat uit te stellen.
Wakende en alarmerende grutto op hekpaal. Foto: 15 juni 2019.
Deze grutto zat vlak langs de Twaalfmorgen en was fotomodel voor de vele fietsers die langs kwamen. Ik heb heel wat mensen foto's zien maken.
Wakende tureluur op hekpaal. De grote tureluurkuikens van foto onder behoorde bij deze ouder. Foto: 15 juni 2019
Twee al grote jonge tureluurs die al aardig konden vliegen. Maar de ouders waakten nog steeds over ze. Foto: 15 juni 2019
De in Spanje (Extremadura Sancta Maria) geringde grutto heeft ook in 2019 weer in de polder Stein gebroed.
Alarmeerde op 21 juni 2019 (twee bijna vliegvlugge kuikens), vrijwel bij hetzelfde perceel als waar in 2014, 2015 en 2018 een of meer kuikens zijn grootgebracht. Foto: met dank aan Henk Kok.
Voorjaar 2018: weidevogelontwikkelingen in Stein
Polder Stein is een belangrijk broedgebied voor weidevogels. Hoewel er in het voorjaar 2018 in de polder Stein geen broedvogelbasiskartering is uitgevoerd valt er toch wel wat te zeggen over hoe het broedseizoen in kwantitatieve zin voor de soorten grutto en tureluur is verlopen.
In mei en juni 2018 zijn door Freek Mayenburg verschillende tellingen uitgevoerd speciaal gericht op alarmerende grutto's en tureluurs. Eerder in het voorjaar zo rond half april op het tijdstip van nestelen zijn geen tellingen gedaan. Voor de alarmtellingen zijn een aantal insteken gemaakt vanaf de Twaalfmorgen waarbij door percelen af te lopen naar de spoorlijn de aantallen alarmerende grutto's en tureluurs konden worden genoteerd. Aanvullend zijn observaties gedaan vanaf de Twaalfmorgen gericht op het reageren van de weidevogels op overvliegende of aanwezige predatoren.
De volgende aantallen alarmerende broedparen voor de polder Stein konden genoteerd worden:
Polder Stein 16 mei 2018 27 mei 2018 14 juni 2018 20 juni 2018
Grutto's 21-26 paar 9-11 paar 5 paar 2 paar
Tureluur 23-26 paar n.g. 6 paar n.g.
Scholekster n.g. 6-7 paar n.g. n.g.
Wakende gruttoman nabij de plasdras in Kort Roggebroek die me bij het benaderen druk schreeuwend liet weten dat ik niet welkom was omdat zijn kuikens in de buurt zaten. Hij was trouwens niet de enige. Uiteindelijk had ik een kleine 20 weidevogels boven mijn hoofd waaronder opvallend veel tureluurs en kieviten. Foto: 16 mei 2018.
Kaart van de polder Stein met de getelde aantallen alarmerende grutto- en tureluurparen op 16 mei 2018 en elf dagen later op 27 mei 2018 van het aantal alarmerende gruttoparen.
Alarmtelling 16 mei 2018
De tureluur doet het steeds beter als broedvogel in de polder Stein. Dit lijkt in belangrijke mate veroorzaakt te worden door de aanwezigheid van natte delen in Stein en dat zijn o.a. het blok aan de westkant wat een paar jaar geleden is vernat, en de plasdras die goed nat wordt gehouden in tegenstelling tot het verleden waardoor de plasdraspercelen in die jaren soms al vroeg in het voorjaar volledig droog vielen.
Het aantal gruttoparen voor de polder Stein lijkt t.o.v. vastgestelde aantallen bij broedvogelkarteringen in eerdere jaren wel iets gedaald maar dat is logisch omdat de getelde aantallen gebaseerd zijn op basis van alarmtellingen. Het werkelijke aantal gruttoparen dat een broedsel is begonnen zal wellicht hoger zijn geweest, maar diverse zullen zijn gepredeerd of verdwenen door andere oorzaken. Als van die getelde 21-26 paar alarmerende grutto's op 16 mei een kuiken per paar vliegvlug zou worden, zou het broedseizoen geslaagd zijn. Maar de alarmtellingen op 27 mei lieten zien dat het aantal alarmerende gruttoparen op die datum fors was gedaald terwijl de kuikens nog steeds niet vliegvlug konden zijn.
Foto links: grutto oudervogel alarmerend op hek in het blok aan de westkant van de polder Stein.
Foto rechts: Vliegvlug gruttokuiken van de oudervogel links op foto. Nog wel steeds onder bescherming door de ouders.
Alarmerende grutto's op 27 mei 2018
Het is inmiddels 27 mei 2018 vroeg in de ochtend en de polder ligt er een stuk stiller bij dan op de alarmtelling van 16 mei 2018 constateer ik. Ruim twee uur staan te observeren op verschillende plekken gericht op het alarmeren van weidevogels op vliegende predatoren. De laatste zijn er opvallend veel. Diverse buizerden, een bruine kiekendief, verschillende zwarte kraaien, blauwe reigers en een groep kauwen. Er zijn geen insteken in de percelen gemaakt maar met de verrekijker op grutto's gelet die alarmvluchten maakten gericht op predatoren. Het aantal alarmerende grutto- en tureluur-paren was een stuk minder dan op 16 mei j.l. Alleen in het polderdeel zuidelijk van de plasdras alarmeerden 2-3 paren grutto's en twee paar tureluurs op een overvliegende kleine mantelmeeuw en wat later op een blauwe reiger, in het blok aan de westkant van de polder bij Straver hadden 3 paren grutto's en 3 paren tureluurs het flink aan de stok met een groep kauwen. Oostelijk van het blok van Straver ook nog 2 paar grutto's alarmerend. In het middendeel van de polder slechts een grutto zittend op een paal en een paar in een beweid grasland, maar er werd in dit deel bij het overvliegen van zwarte kraaien en buizerds alleen door scholeksters gealarmeerd.
Alles bij elkaar kwam ik niet verder dan hooguit 10 paar grutto's. Wel alarmgedrag van scholeksters. Minstens 6-7 paar telde ik fel alarmerend vliegend achter predatoren voor de hele polder. Wat zou de oorzaak kunnen zijn van die afname van grutto's zo vroeg ik me af? De gruttokuikens konden in ieder geval nog niet vliegvlug (en vertrokken) zijn. Zeker is in ieder geval dat de predatiedruk fors is. Toch is daarmee nog niet geheel duidelijk waarom in het middendeel van de polder zo'n beetje alle grutto's verdwenen waren terwijl er nog wel diverse alarmerende paren aan de west- en oostkant verbleven.
Alarmerende grutto's op 14 juni 2018
15 juni is de datum waarop de pachters de landerijen in principe mogen gaan maaien tenzij er nog flinke aantallen alarmerende weidevogels met kuikens aanwezig zijn. Zuidelijk van de plasdras alarmeerden 2 paar grutto's en 1 paar tureluurs. Op de plasdras zelf alarmeerden 2 paar tureluurs en een visdiefpaar wat hier broedde en twee kuikens had. Ook in het blok aan de westkant van Stein alarmeerden nog steeds twee gruttoparen, waarvan een paar met een reeds vliegvlug kuiken. In het middendeel van de polder ook nog 1 alarmerende gruttopaar.
Voor de hele polder kwam ik tot de volgende aantallen alarmerende grutto's en tureluurs. 5 paar grutto's en 6 paar tureluurs. Op de plasdras telde ik op 11juni 2018 een 70-tal tureluurs waartussen diversen vliegvlugge juveniele exemplaren. En hier ook 7 adulte grutto's met 2 vliegvlugge kuikens aanwezig.
Vliegvlugge tureluurkuiken op de plasdras op 13 juni 2018. Op 11 juni 2018 verbleven op de plasdras maar
liefst 70 tureluurs, waaronder diverse vliegvlugge juvenielen.
Voorjaar 2018. Geringde grutto opnieuw broedend in de polder Stein
De geringde grutto die in 2014 succesvol broedde in de polder Stein, was ook in 2015 aanwezig in Stein. Daarna niet meer gezien. Tot 10 mei 2018 toen het exemplaar opnieuw werd gefotografeerd op de plasdras in Stein. Wederom in het broedgebied vlak bij de plek waar de grutto in 2014 broedde.
Foto: 10 mei 2018. Met dank aan Gert Vonk. Na die datum echter niet meer waargenomen.
Late paring tureluurs op plasdras in de polder Stein. Foto: 15 mei 2018. Verstoorde exemplaren of late broeders?
Alarmerende grutto zittend op een waterpomp die via zonnecollectoren water oppompt in een greppel om op die manier het perceel aantrekkelijker te maken voor weidevogels en hun kuikens. Leuk te constateren dat het ook werkt. Foto: 16 mei 2018.
Predatie voorjaar 2018
Hoe zit het met de predatie van eieren en kuikens van weidevogels in de polder Stein? In het voorjaar van 2018 heb ik er de nodige tijd in gestoken om daar een beeld over te krijgen. Dat is gedaan door regelmatige observaties vanaf de Twaalfmorgen met zicht op de percelen. Een broedende bruine kiekendief, een toppredator die veel jonge vogels vangt, nestelde langs de spoorlijn. Het jachtgebied van het paar lag in belangrijke mate buiten Stein was mijn indruk, maar toch was het paar ook regelmatig te zien in Stein zelf. De weidevogels reageerden fel op de kieken, maar het permanent jagen in Stein zelf constateerde ik niet. In het westelijk deel van Stein hadden de daar aanwezige weidevogels veel last van groepen kauwen uit het aangrenzende Goverwelle. Kievit, grutto, tureluur en een scholeksters hadden het erg druk met de kauwen verjagen. Wellicht zijn er toch slachtoffers gevallen ben ik bang.
Een waarneming was er van een hermelijn die door een perceel rende met boven zich diverse kieviten, grutto's en tureluurs. Zelfs een bergeendpaar alarmeerde. De twee in het voorjaar doodgereden bunzings op de Twaalfmorgen bewijzen dat er diverse marterachtigen in het gebied leven. Meerdere buizerds verbleven regelmatig in de polder, loerend vanaf hekken en paaltjes. De polder afkijkend met de verrekijker ontdekte ik op een moment verspreid vier buizerden zittend op paaltjes, terwijl daar normaal gesproken alarmerende grutto's op zouden moeten zitten. Verschillende zwarte kraaien werden regelmatig aangevallen door kievit, tureluur en grutto, maar dat werd na de 2e helft van mei alleen maar minder. Hoewel dit voorjaar groepen zwarte kraaien ontbraken die de polder afstroopten zoals enkele jaren geleden het geval was, waren er verspreid over de polder overal losse exemplaren aanwezig. Ook op de aanwezige en overvliegende blauwe reigers werd regelmatig gealarmeerd. Of er veel predatie is geweest bij grutto en tureluur wordt wellicht zichtbaar door de getelde aantallen alarmerende paren eind mei. Op 27 mei 2018 kon echter al de geconcludeerd worden dat het aantal alarmerende gruttoparen van 16 mei 2018 inmiddels al fors was gedaald.
Lees ook het volgende verhaal uit 2017 op de link: https://www.jagersvereniging.nl/vooral-rovers-bepalen-broedsucces-grutto-trouw/
Polder Stein voorjaar 2018: Ontwikkeling ongewenste plantensoorten.
Een punt van zorg binnen het beheer is de geleidelijke toename van verschillende plantensoorten die als ongewenst worden beschouwd. De boeren die de landerijen van Staatsbosbeheer pachten zijn er niet erg van gecharmeerd en ook kan de massale groei ervan voor weidevogels een bedreiging vormen. Als voorbeeld. Fluitenkruid heeft zich inmiddels zo uitgebreid dat daardoor de geschikte oppervlakte broedgebied voor weidevogels steeds kleiner aan het worden is. Wat er voor in de plaats komt aan broedvogels zijn vooral (zomer)brandganzen die massaal zijn gaan nestelen tussen het fluitenkruid.
Andere plantensoorten die steeds algemener tot zelfs lokaal dominant worden zijn o.a. ridder- en krulzuring, akkerdistel en grote brandnetel. Ook de kale jonker, een graag geziene en onschuldige distelsoort van vochtig bloemrijk grasland, groeit op sommige percelen zo massaal dat het nu als een probleemsoort wordt ervaren. En als laatste niet te vergeten de pitrus, die zich met name allereerst massaal ging vestigen in de periode van overgang van agrarisch naar reservaat.
Pitrusontwikkeling in de polder Stein. Foto: 1 mei 2018.
Massale ontwikkeling van ridder- en krulzuring (hardijzers) op een beweid perceel in de polder Stein. Foto: 10 juni 2018.
Voorjaar 2015 Broedvogelonderzoek reservaten in en rond
Reeuwijkse Plassen
Conclusies: Matig broedsucces, droog en koud, verhoogde predatie en weinig insecten
Weidevogelonderzoek reservaat Reeuwijk Staatsbosbeheer
Het bij de Reeuwijkse Plassen gelegen reservaatgebied van Staatsbosbeheer wordt periodiek onderzocht op de flora/fauna met als doel om de ecologische ontwikkelingen te volgen. De aantalontwikkelingen worden aan de hand van de verzamelde monitoringgegevens nauwlettend gevolgd en indien nodig worden de beheersactiviteiten aangepast om er voor te zorgen dat de bestaande natuurkwaliteiten minimaal behouden en indien nodig versterkt kunnen worden.
In het voorjaar van 2015 werden grote delen van het agrarische graslandareaal in het Groene Hart van West-Nederland aan de vroege kant (zo omstreeks 15 mei) gemaaid. Ongunstig voor eieren en kuikens van weidevogels. Maar er leek meer aan de hand te zijn. Dat viel op bij weidevogelonderzoek in Reeuwijkse reservaten. Het had te maken met het voedselaanbod van kuikens van weidevogelsoorten als grutto en scholekster. Als gevolg van het droge en vrij koude voorjaar ontbrak er een piek aan insecten in de weken dat gruttokuikens opgroeiden en ook scholeksters hadden moeite met het voeden van de kuikens omdat wormen en ander voedsel diep in de bodem zaten. Verder leek er sprake te zijn van verhoogde predatie.
De telgegevens van grutto, scholekster en tureluur voorjaar 2015.
In het voorjaar van 2015 is vrijwel het volledige SBB-reservaat in Reeuwijk door Freek Mayenburg en Nico de Bruin(SBB) gekarteerd op broedvogels dan wel op weidevogels via de territorium methode van het SOVON. Ook het SBB-reservaat de Benschopper Boezem, gelegen zuidelijk van de Hollandse Yssel in de Lopikerwaard is gekarteerd. In totaal is dat een oppervlakte van ruim 550 hectare. De telgegevens van de vier telronden uitgevoerd in april, mei en juni zijn voor de belangrijkste weidevogelsoorten op een rijtje gezet n.l. grutto, tureluur, scholekster, kievit en slobeend. Zomertaling, zwarte stern, veldleeuwerik en graspieper zijn geen broedvogel meer of uiterst zeldzaam zoals de zomertaling (1-2 territoria in polder Oukoop.
Deelgebieden Grutto Tureluur Scholekster Kievit Slobeend
Stein Noord 38-40 16 16-18 60-66 12-16
Lang Roggebroek 3-4 1-2 1-2 3-4 0-1
Oukoop 21-25 10-12 11-12 29-32 12-15
Oukoop Noord 0-1 0 0 1-2 2
Sluipwijk 19-21 6-7 10-11 23-26 4-5
Ruigeweide 4-5 3-4 1-2 12-14 2-4
Weypoort 5-6 0 2-3 10-11 0
Benschopper Boezem 16-18 6-8 4-5 19-21 2
Totaal 106-120 42-49 45-52 157-176 34-45
De 1e en 2e telronde gericht op het vaststellen van broedterritoria werden uitgevoerd in de 2e en 4e week van april. De 3e (alarm)telronde werd uitgevoerd tussen 15 en 21 mei 2015. Volgens de SOVON-methode zou de 4e (alarm)telronde uitgevoerd moeten worden vanaf 10 juni. Maar aan het eind van mei kreeg ik tijdens mijn vrijwel dagelijkse veldbezoeken in de gaten dat er iets vreemd aan de hand was bij de grutto's. Het aantal alarmerende paren was toen sterk verminderd, terwijl ze normaal gesproken nog steeds alarmerend aanwezig hadden moeten zijn. Hetzelfde was ook het geval in de Donkse Laagten in de Alblasserwaard vernam ik (via de boswachter) van het SOVON die dit reservaat heeft gekarteerd.
Eind mei 2015: Opvallend veel gruttoparen al vroeg vertrokken uit de Reeuwijkse reservaatgebieden.
De in Spanje (Extremadura Sancta Maria) geringde grutto heeft ook in 2015 weer in de polder Stein gebroed.
Alarmeerde in de 3e week van mei in precies hetzelfde perceel als waar in 2014 een van de kuikens vliegvlug
is geworden. Of dat dit jaar ook het geval was is onzeker. De vogel werd na die week niet meer
alarmerend aangetroffen.
Alarmtellingen grutto's
Alarmtellingen in het midden van mei 2015 in de Reeuwijkse reservaten lieten nog verheugende aantallen gruttoparen zien die alarmeerden ten teken dat er kuikens moesten rondlopen. Zo'n 85 paren van de 106-120 vastgestelde gruttoparen alarmeerden toen. Wat opviel was dat er verschillende gruttoparen nog maar kleine kuikens bij zich hadden. Er was soms per deelgebied wel wat uitval van paren t.o.v. van een eerdere telronde maar dat is normaal want natuurlijk treedt er verlies op als gevolg van predatie, verstoring en andere oorzaken. Maar aan het eind van mei - begin Juni viel op dat er nog maar erg weinig alarmerende grutto's werden aangetroffen. Dat waren nog maar een kleine 20 paren. Het was voor mij op dat moment tamelijk onduidelijk wat daar de oorzaak van was omdat dit gebeuren nogal afwijkend was t.o.v. voorgaande jaren.
Alarmerende gruttoman.
Grutto landelijke populatieontwikkeling
Nog rond 1970 bedroeg de Nederlandse broedpopulatie van de grutto ongeveer 100.000 paar. Dat is inmiddels gezakt naar ongeveer 35.000 paar. Om deze broedpopulatie minimaal op peil te houden is het nodig dat de ouders jaarlijks 0,8 jong vliegvlug weten te krijgen heeft onderzoek aangetoond. Dat betekent dat er jaarlijks minimaal 4000 gruttokuikens vliegvlug moeten worden. Dat aantal is de laatste 10 jaar niet tot nauwelijks gehaald wat betekent dat de kans groot is dat de populatie alleen maar verder zal dalen.
Broedcyclus grutto's
Als we de broedcyclus van de grutto eens goed analyseren dan zien we dat de gemiddelde datum waarop grutto's eieren leggen en gaan broeden zo ongeveer tussen 10 en 15 april ligt. Er zijn natuurlijk grutto's die vroeger en later beginnen met broeden maar we kunnen de genoemde gemiddelde data van 10-15 april hanteren waarop met het leggen van de vier eieren en broeden begint. De eileg duurt ongeveer 4 dagen en de broedtijd duurt 23 dagen. De kuikens doen er ongeveer 28 tot 30 dagen over voor ze vliegvlug zijn. Grutto's (en tureluurs) die hun legsel verliezen nestelen wel opnieuw maar dat zijn er maar weinig. Kievit en scholekster maken wel meer vervolglegsels. Na 29 mei, een gemiddelde datum die wetenschappelijk door onderzoek is vastgesteld, beginnen grutto's en tureluurs er helemaal niet meer aan.
Als ik uitga van 10-15 april als gemiddelde startdatum van het begin van eileg en beginnen broeden van de grutto en tel er 27 dagen bij dan kom ik uit op ongeveer 6-7 mei dat veel eieren uit komen of net uit zullen zijn. Een fors deel van het agrarische grasland werd tussen 7-9 mei 2018 gemaaid zodat aangenomen kan worden dat zonder extra beschermingsmaatregelen er veel mis is gegaan. Voor de overgebleven gruttokuikens komen daar nog 29 dagen bij voordat de kuikens vliegvlug zijn en dat zou dan ongeveer 4 juni moeten zijn.
Vandaar die gehanteerde maaidatum van 15 juni voor reservaten. De kuikens hebben dan, los van andere factoren die het broedsucces mede kunnen bepalen, de grootste kans om vliegvlug te worden.
Voorjaar 2014. Succesvol broedende grutto's en tureluurs in reservaat polder Stein Noord
Stein eerst even topografisch bekeken
De polder Stein is gelegen oostelijk van Gouda tussen de Hollandsche Yssel en het Reeuwijkse Plassengebied. De oorspronkelijke ontginning van de polder liep vanaf de Hollandsche Yssel (met een onderbreking van de Steinse Tiendweg) tot aan de huidige Twaalfmorgen zuidelijk van de Reeuwijkse Plassen. In het midden van de 19e eeuw is de polder doorsneden door de aanleg van de spoorlijn Utrecht-Rotterdam/Den Haag. Zuidelijk van de spoorlijn in Stein zijn de graslanden in particulier agrarisch gebruik. De graslanden noordelijk van de spoorlijn worden extensief beheerd en zijn in eigendom bij Staatsbosbeheer. Het reservaat is aangewezen als NATURA-2000 gebied.
Uitsnede van een topografische kaart gemaakt in opdracht van het Hoogheemraadschap van Rijnland (HHR) omstreeks 1740 met
'T LAND VAN STEYN' zoals het toen heette.
In het jaar 2006 kreeg Staatsbosbeheer vanuit de toen afgeronde herinrichting Driebruggen de volledige polder Stein Noord in eigendom en beheer. Tegelijk kreeg de polder een eigen (hoog)waterpeil via een eigen gemaaltje met een hogere waterstand in de wintermaanden en wat lagere waterstand in het voorjaar en zomer. De weidevogelstand reageerde al vrij snel positief op die hogere waterstand in combinatie met het extensievere beheer met late maaidatum. De laatste vijf jaar schommelt het aantal broedparen van grutto en tureluur zo rond de 35-45 en 15-20 broedparen en ook andere weidevogelsoorten als kievit, scholekster, slobeend en krakeend doen het goed. Echter niet allemaal, slobeend, zomertaling en veldleeuwerik zijn ondanks het aangepaste beheer behoorlijk afgenomen en de veldleeuwerik dreigt zelfs volledig te verdwijnen als broedvogel. Het weidevogelbeheer is er vooral op gericht op het verkrijgen van optimaal broedsucces en dat is de laatste jaren prima gelukt. De uitgevoerde alarmtellingen in het voorjaar van 2014 lieten opnieuw zien dat een fors deel van de broedende grutto's en tureluurs de kuikens (een of meer) succesvol vliegvlug weten te krijgen. Omdat er net voor 15 juni (geplande maaidatum) in een deel van het reservaat nog flink werd gealarmeerd is in overleg met pachters besloten om op die plekken de maaidatum nog wat uit te stellen.
Polder Stein, alarmtellingen van paren grutto en tureluur, voorjaar 2014.
Onderzoeker: Freek Mayenburg
Datum telling 3-mei-14 23-mei-14 7-jun-14
Grutto 29-36 34-39 23-29
Tureluur 14-18 16-18 12-17
Ook een overvliegende torenvalk wordt aangevallen en verdreven uit de buurt van de gruttokuikens. Foto's: 7 juni 2014.
Voorjaar 2014. Bijzondere ontmoeting in de polder Stein.
Tijdens een slaapplaatstelling van grutto's in de polder Stein op 6 juni 2014 landde hij ineens op een hekpaal, vlak voor mijn neus. Een alarmerende gruttoman met een hele set ringen aan zijn poten. Het was al tegen tien uur s'-avonds en ik kon er een foto van maken die niet al te best was omdat de schemering al was ingevallen. Maar in ieder geval was op de foto te zien dat de vogel geringd was waaronder een aluminium ring met cijfers en letters. De ring was echter jammer genoeg niet af te lezen. Dus de andere dag al vroeg op pad in de hoop de grutto weer terug te zien. En jawel. Bij het betreden van het broedterritorium waar een of meerdere kuikens moesten zitten ging de gruttoman opnieuw druk zitten te alarmeren op een hekpaal. Het lukte me nu wel om goede foto's te maken. Via het vergroten van de foto's kon de aluminium ring deze keer prima worden afgelezen. Het eerste wat opviel was het woord SPAIN dus de grutto was geringd in Spanje. Vervolgens kon de cijferreeks ook worden ontcijferd en dat was 5147484. Daarna op zoek gegaan naar het adres van de ringer. Via wat contacten werd mij een email-adres opgegeven in Spanje en daar foto's en informatie naar toe gestuurd.
Al snel kreeg ik antwoord van het Department of Anatomy, Cell Biology & Zoology. Faculty of Sciences. University of Extremadura. De grutto was afgelopen voorjaar geringd en wel op 18 februari 2014. In de Extremadura (ligt ca. 200 kilometer westelijk van Madrid) nabij het dorp 'Santa Amalia'. Het was de 1e terugmelding die men binnenkreeg en men was bijzonder content met de melding.
Alarmerende gruttoman op hekpaal in de polder Stein. De grutto heeft een aluminium ring om waarop kon worden afgelezen
waar het exemplaar is geringd. Foto: 7 juni 2014. Close up van de poten van de grutto met de ringen. Op de aluminium ring staat het getal 5147484 en (naast nog meer tekst) het woord SPAIN. De grutto is dus in Spanje geringd. Foto: 7 juni 2014.
De geringde grutto en tureluur, gezamenlijk alarmerend. Foto: 12 juni 2014. Het broedseizoen voor deze twee weidevogelsoorten
in de polder Stein in het voorjaar van 2014 was uiterst succesvol.
Zomerganzen in het reservaat polder Stein en de relatie met weidevogels.
Grote aantallen ganzen huizen het jaarrond in reservaat Stein. In de wintermaanden komen dagen voor dat 3000-5000 ganzen aanwezig zijn vooral bestaande uit de soorten kol- grauwe- en brandgans. Daarnaast broeden er forse aantallen (zomer)ganzen en pleistert een fors aantal nog niet geslachtsrijpe brandganzen in de broedtijd in het reservaat. Een globale telling tijdens het weidevogelonderzoek voorjaar 2012 leverde ca. 75 paar grauwe ganzen (met kuikens) op en ca. 100 brandganzen (met kuikens). Tijdens het broedseizoen was ook nog een groep van 500-600 brandganzen aanwezig zonder broedresultaat omdat ze nog niet geslachtsrijp waren. Binnen de jacht- en vogelaarswereld is er nogal wat discussie of die grote aantallen ganzen geen negatieve invloed hebben op broedende weidevogels. Wel is uit Friese ervaringen bekend dat in het vroege voorjaar, als er grote aantallen ganzen aanwezig zijn in het broedbiotoop van weidevogels, de uit het wintergebied terugkerende weidevogels deze gebieden soms de rug lijken toe te keren.