Geoorde futen op plas Broekvelden
Een dramatische vogelkundige ontknoping op de surfplas
De laatste jaren zijn steeds meer geoorde futen waar te nemen op de plas Broekvelden, ook wel de surfplas genoemd. Al vanaf 1970, het jaar dat de voormalige polder Broekvelden&Vettenbroek onder water is gezet, werden vrijwel jaarlijks enkele exemplaren gezien, met name in het voor- en najaar. Het betrof dan doortrekkende exemplaren die een korte periode op de plas bleven aannemelijk vanwege een goed voedselaanbod. Op de 12 andere Reeuwijkse plassen werden en worden trouwens vrijwel nooit geoorde futen waargenomen. Vroege exemplaren in het voorjaar zijn dan nog in winterkleed en in de loop van april-mei krijgen ze langzaam maar zeker het fantastische zomerkleed met die mooie kopstrepen.
Mei/juni 2019: Broedkolonie geoorde futen
11 paartjes nestelend op plas Broekvelden
Zoals in de inleidende tekst al werd gemeld worden de laatste jaren in het voorjaar steeds meer geoorde futen gezien op plas Broekvelden en ook blijven ze er vrij lang. Dit voorjaar werden er in april-mei regelmatig 15-20 exemplaren geteld, eerst in overgangskleed vanuit hun winterkleed naar zomerkleed.
Op 19 mei 2019 werden een 18-tal geteld voor de gehele plas Broekvelden waarvan een flink deel zich concentreerde in de zuid-oosthoek van de plas. Hier ligt nog een klein overblijfsel van de verschillende eilandjes die rond 2005 zijn aangelegd als compensatie voor de 2e fase van het zuigen van zand uit de plas. Meerdere keren werd gezien dat er flink gebaltst werd door geoorde futen en zelfs paringen werden waargenomen. Groot was de verbazing toen bleek, dat er 20 mei van 2019 zelfs genesteld werd op een klein stukje eiland dat nog niet weggespoeld was. Op dit eilandje nestelden ook enkele paartjes kokmeeuw en ook een paartje visdieven bleek interesse te hebben om hier te gaan nestelen. De ruimte om nesten te maken voor de geoorde futen was zeer beperkt. Wellicht zouden er nog meer geoorde futen kunnen gaan nestelen als er meer plek was om een nest te maken. Er werd ook geconstateerd dat er veel ruzie gemaakt werd tussen de aanwezige 14 geoorde futen. Baltsgedrag, verjaging, agressie. De twee geoorde futen op het nest werden regelmatig gestoord en soms lastiggevallen. Een 3e paar was ook druk bezig zich in de buurt van de twee nesten te gaan vestigen. Dit paartje paarde regelmatig en was ook al bezig om takjes aan te voeren om een nest te maken.
21 mei 2019 had dit paar inderdaad een nest waar zelfs al een ei in lag. Er werd nog steeds nestmateriaal aangevoerd omdat het nest nog niet naar volle tevredenheid klaar was. Er werd op deze dag tevens geconstateerd dat een 4e paar druk was met paringen en ook al wat (mislukte) pogingen deed zich te gaan vestigen tussen/bij de andere drie nesten.
Lees verder onder
De schamele restanten van in 2005 aangelegde eilandjes in plas Broekvelden, toen aangelegd als natuurcompensatie omdat er opnieuw zand werd gezogen. Broedplaats op het voorste eilandje van een paar kokmeeuwpaartjes. Op dit eilandje gingen ook twee paartjes geoorde futen nestelen. Foto: 20 mei 2019.
Het eilandje wat beter in beeld gebracht. Het bestaat uit de restanten van een geotube die gevuld was met bagger en in 2005 tussen geslagen palen was geplaatst. De smalle resterende strook is uiterst gevoelig voor overspoeling waardoor de kans bestaat dat de nesten en eieren zullen wegspoelen. Aan de aangespoelde schuimlaag is te zien dat het al aardig waaide. Het was ongeveer windkracht 3-4.
Foto: 20 mei 2019.
Nog een foto van het eilandje wat beter in beeld. Te zien is dat er flink wat meeuwen op het eilandje zitten waarvan er verschillende aan het nestelen zijn geslagen of zelfs al kuikens hebben die er rondliepen. Ook te zien zijn een 4-tal geoorde futen op het nest zittend. De andere 6 nesten zijn niet te zien want die zitten min of meer achter het heuveltje of er zitten kokmeeuwen voor.
Foto: 30 mei 2019.
Het begin: Twee geoorde futen op het nest, en twee kokmeeuwen op het nest op het middendeel van het smalle restant van een eilandje in plas Broekvelden. Foto: 20 mei 2019
Op deze foto zijn te zien: de twee rechtse twee geoorde futen zitten op het nest waar zich eieren in bevinden.
Het geoorde futenpaar links is druk met regelmatig paren en aandragen van nestmateriaal. Foto: 20 mei 2019
Drie geoorde futen op het nest. De geoorde fuut links heeft nog maar een ei en er werd nog steeds gebouwd aan het nest. Foto: 21 mei 2019
Geoorde fuut op nest waarin een ei. Er werd nog volop nestmateriaal aangevoerd. Foto: 21 mei 2019
Een vierde geoorde fuut van een paar doet een poging om ook te gaan nestelen op de smalle strook. De ruimte om te gaan nestelen is beperkt. Foto: 21 mei2019
Paring van een paartje geoorde futen. Er was inmiddels ook al wat nestmateriaal aangesleept. De nestplaats lag uiterst noordelijk op de smalle eilandstrook. Foto: 23 mei 2019.
Broedsituatie 2 juni 2019
Op deze datum werden maar liefst 11 nesten geteld. De nesten worden in onderstaande vijf foto's getoond.
Nest 1 lag aan de zuidpunt van het smalle eilandje, De kop van geoorde fuut is net te zien want voor de fuut broedt een kokmeeuw. Foto: 31 mei 2019.
Nesten 2 t/m 5 lagen iets meer noordwaarts. De drie nesten het meest links liggen er het langst want al op 21 mei zaten de drie geoorde futen op deze nesten. Foto: 31 mei 2019
Nest 6 ligt voor een paal. Het nest is min of meer drijvend en schommelt ook mee met de golfslag van het water. Foto: 31 mei 2019
Nesten 7 t/m 10 zitten het meest noordelijk op het smalle eilandje. Deze nesten zijn er het laatst bijgekomen. Foto: 31 mei 2019.
Nest 11 achter nest 6 en was het laatst in aanbouw. Er was flink wat ruzie met een paartje visdieven die zich ook op deze plek wilden vestigen.Foto: 2 juni 2019
Fotoalbum: Broedende geoorde futen op plas Broekvelden
Ruzie tussen een paartje visdieven en een broedende geoorde fuut die in dreighouding gaat. Foto: 20 mei 2019.
Twee verliefde kokmeeuwen zien dit plekje ook wel zitten maar de geoorde futen helemaal niet. Foto: 23 mei 2019.
Het weer was een stuk rustiger, bijna geen wind.
Broedsucces onzeker
Het eilandje waarop de nesten werden gemaakt is erg windgevoelig bij een harde westenwind. Op onderstaande foto is dat al goed te zien door het aangespoelde schuim, dit terwijl het tijdens het maken van de foto nog maar 3-4 beaufort waaide. Bij harder gaan waaien bestaat de kans dat de golven over de smalle strook zullen komen waardoor de nesten met eieren verloren zullen gaan.
Ook 21 mei 2019 waaide het nog steeds flink, ongeveer gelijk aan de dag er voor. 23 mei 2019 was de wind flink afgenomen en prachtig zonnig weer, maar speelden er weer andere factoren die een geslaagd broeden teniet kunnen doen zoals veel activiteiten om ook te gaan nestelen van aanwezige kokmeeuwen en visdieven.
Kans op overbevolking eilandje
23 mei 2019. Het langwerpige zeer smalle eilandje heeft maar weinig broedruimte. De aanwezige vogels (geoorde futen, kokmeeuwen en visdieven) zitten dicht op elkaar. Echte agressie is nog niet geconstateerd, tot nu toe was het alleen dreigen, maar de kans op het aangaan van gevechten neemt toe want er zijn nog steeds kokmeeuwen en visdieven die het eilandje als een geschikt broedbiotoop zien. De drie broedende geoorde futen moeten zich steeds meer verdedigen tegen genoemde kokmeeuwen en visdieven. Daarnaast zijn er nog twee paartjes geoorde futen die ook een poging deden om een nest te maken, terwijl er eigenlijk maar weinig ruimte meer is. Ook een paartje wilde eenden dat het eilandje als rustplaat gebruikt om te slapen zorgde voor onrust.
30 mei2019. Opnieuw een bezoek gebracht om te zien of de nesten niet weggespoeld waren want twee dagen ervoor was het windkracht 5 geweest. Gelukkig kon worden vastgesteld dat er geen schade was door de harde wind. Wat bleek verder? Er lagen inmiddels 8 nesten waar geoorde futen op zaten. Wel verontrustend was om te zien dat er diverse eieren van de geoorde futen verspreid lagen buiten bereik van de nesten. Een nieuw nest lag op de zuidpunt en drie andere nieuwe nesten lagen aan de noordkant. De acht geoorde futen allemaal op nest, slapend, wakend en soms dreigend. Het nest van een 8e paartje lag deels in het water. Het deinde licht op en neer door de golving. Maar de broedende geoorde fuut zat rustig op het nest.
Een kokmeeuwpaar had twee kuikens terwijl verschillende kokmeeuwen nog zaten te broeden of begonnen te nestelen net als een visdiefpaartje. Er was regelmatig mot onder de kokmeeuwen en dit gebeurde soms ook heel dicht bij de nesten van de geoorde futen. Deze dreigden dan wel met open snavel en gestrekte nek en het maken van alarmgeluid maar dit maakte niet erg veel indruk op de kokmeeuwen. Maar toch viel op dat de kokmeeuwen zich niet agressief gedroegen richting de broedende geoorde futen.
31mei 2019. Het hield maar niet op. Nu werden er 10 nesten geteld waar ook geoorde futen opzaten. Goed te zien was dat er weer twee nesten waren bij gekomen. Nog maar weinig nestmateriaal maar wel al met een geoorde fuut op een ei zittend. In totaal werden 7 eieren gezien verspreid liggend buiten de invloedsfeer van de nestelende geoorde futen. Er werden ook geen pogingen gedaan om ze binnen het nest te halen. Ze waren ook niet gepredeerd door vogels.
2 juni 2019. Alle 10 de nesten waren nog bezet. Er was zelfs nog een 11e nest bij gekomen. Maar er waren ook weer enkele kokmeeuwen en visdiefjes bijgekomen die druk waren om er te gaan nestelen. Dat leidde regelmatig tot schermutselingen met de broedende geoorde futen.
Dramatische afloop broedkolonie geoorde futen
7 juni 2019 bleek dat zich een rampscenario had voltrokken. Alle 11 nesten waren verdwenen en het kon niet anders of dat moest gebeurd zijn in de nacht van 4 op 5 juni.
Dat was een avond en nacht met veel onweer, regen en harde windstoten. Een paar witte eieren lagen nog hier en daar als overblijfsel van de broedkolonie van 11 paartjes geoorde futen. Ook op het plasgedeelte rondom het eilandje zelf was op deze datum geen geoorde fuut meer te bekennen.
De eerste nesten van geoorde futen lagen er rond 19 mei. Berekend was dat met een broedtijd van ca. 22 dagen de eerste eieren zo rond 10 juni uitgebroed zouden kunnen zijn.
7 juni 2019. Alle nesten van de 11 broedende geoorde futen zijn verdwenen. Wat rest zijn een paar (witte) futeneieren dieverspreid liggen en een bruin ei uit het nest van een kokmeeuw die het wellicht ook niet heeft gered.
Toch nog een klein broedsuccesje
10 juni 2018 fotografeerde Dorus Duits op de surfplas een paartje geoorde futen met een kuiken op de rug van een van de fuutjes. Dat betekent dat er in ieder geval van een broedgeval de eieren waren uitgebroed voor de storm in de nacht van 4 op 5 juni 2019. Het kuiken op de rug van betekent dat er minimaal een jonge geoorde fuut geboren is, een schamel resultaat.
Ook zwommen er op 10 juni 2019 weer 4 geoorde futen in de buurt van het eiland. Van nestbouw of baltsgedrag was echter geen sprake. Ben benieuwd of er misschien toch nog weer nieuwe broedpogingen zullen gaan plaatsvinden.
Geoorde fuut met kuiken op de rug op de surfplas. Foto gemaakt op 10 juni 2019 door Dorus Duits.
Paartje geoorde fuut met kuiken op de rug op de surfplas. Foto gemaakt op 10 juni 2019 door Dorus Duits.
Geoorde fuut met kuiken op de rug op de surfplas. Foto gemaakt op 10 juni 2019 door Dorus Duits.
Niet helemaal zeker maar misschien toch nog een succesvol broedgeval (vervolglegsel) op de surfplas?
Op 14 augustus werd op de surfplas een paar geoorde futen gezien met 4 stuks al grote kuikens die nog zo af toe gevoerd werden. Dat zou betekenen dat er toch nog een paartje geoorde futen gebroed zou kunnen hebben na het eerdere debacle. Qua tijdstipverschil kan dat ook heel goed want de waarneming is ruim twee maanden later dan de eerdere waarneming (10 juni 2019) van een paar met een zeer jong kuiken. In twee maanden tijd kunnen de eieren uitgebroed worden en ook het feit dat het om al grote kuikens ging klopt. Maar volgens Dorus Duits, vogelaar die vrijwel dagelijks de Surfplas bezoekt, waren de juveniele geoorde futen al vliegvlug dus zou het goed kunnen zijn dat ze elders geboren zijn. Ook de vrijwel dagelijkse observaties door Dorus in die tussenperiode leverde geen gegevens op die zouden kunnen staven dat er weer opnieuw gebroed werd op de surfplas. De eindconclusie is dus dat er na het verloren gaan van 11 broedsels niet meer opnieuw is genesteld.
Geoorde futen op het nest op 20 mei 2019. Het waaide vrij hard, windkracht 3-4. Te zien is naast de broedende geoorde futen een schuimlaag en een voedselzoekende oeverloper. De nesten zijn uiterst kwetsbaar. Allereerst door het risico van predatie van de eieren door b.v. kleine mantelmeeuwen die regelmatig op de plas verblijven. Maar een nog groter risico is de wind. Het was nu windkracht 3-4, bij een windkracht van 5-6 zal het eilandje door golfvorming overstroomd worden waardoor de nesten verloren zullen gaan.
Foto: 20 mei 2019
Alleen de kop van de broedende geoorde fuut is te zien. Het nest aan de zuidkant van het smalle eilandje, het restant van de geotube die is achtergebleven na het lekslaan. Dit is een van de twee juveniele kokmeeuwen die er rondliepen. Foto: 30 mei 2019
Dit zijn de drie nesten met de broedende geoorde futen aan de noordkant van het smalle eilandje. Een kokmeeuwpaar heeft ook vlak bij het nest van een geoorde fuut een nest gebouwd en regelmatig vinden er schermutselingen plaats, gelukkig niet al te agressief. Maar wel liggen er twee eieren van de geoorde fuut zo ver buiten het nest dat ze niet meer als eigendom worden beschouwd. Foto: 30 mei 2019
Een broedende geoorde fuut heeft ook heel wat te slikken. Hier parende kokmeeuwen vlak onder de "snavel"van de fuut. Leek er weinig last van te ondervinden. Toch moet er iets mis gegaan zijn want er liggen twee eieren buiten het nest. Foto: 30 mei 2019