Juli 2016 Ruziënde knobbelzwanen
Een hoop geplons in een sloot. Wat zou daar aan de hand zijn? Het bleek te gaan om twee families knobbelzwanen die het met elkaar aan de stok hadden. Een familie zonder kuikens en de andere familie had een kuiken bij zich. Ik was niet de enige die ging kijken, ook de aanwezige pinken en een "droge" koe wilden wel eens weten wat daar gaande was. De twee genten voerden een strijd "op leven en dood" zoals U in onderstaande fotoserie kunt zien.
Vechten in een baggerslootje betekend wel smerig worden.
De genten probeerden elkaar te bijten.
De genten fel strijdend terwijl het wijfje op afstand toekijkt.
De strijd ging vervolgens op het grasland verder. Rechts de twee strijdende genten. Links de vrouwtjeszwaan die toekijkt maar zich niet met de strijd bemoeit. De genten flink onder de modder.
Het wijfje bemoeit zich niet actief met de strijd maar wil er wel bij zijn.
Er wordt van alles geprobeerd om het gevecht te winnen.
Een van de vechtende genten spreidt de vleugels ten teken dat de strijd is gewonnen. De vrouwtjeszwaan strekt haar nek ten teken dat ze het er mee eens is. Onder de knobbelzwanen ligt de gent die zich onderworpen heeft. Een uur later toen ik nog een keer langs ging was de rust teruggekeerd en verbleven de twee paren weer op forse afstand van elkaar.
Fotoboek: Knobbelzwaan
28 november 2015 Over een zwans, kind van gemengde ouders
Een zwans?
U zult zich vast afvragen, een zwans wat is dat? Wel, een zwans is een zeer bijzonder fenomeen, het is n.l. een kruising tussen een knobbelzwaan en een tamme gans. Ik wist niet van het bestaan af, totdat ik, in januari 1994 een 4-tal exemplaren tegen het lijf liep in het Groene Hart n.l. de polder Roozendaal tussen Haastrecht en Oudewater in de Lopikerwaard. Het was nog in het analoge fototijdperk dus ik maakte nog dia's. Hoewel de vogels vrij schuw waren lukte het mij een aantal dia's te maken.
Toen ik 's-middags op kantoor kwam bij Staatsbosbeheer waar ik werkte, en vertelde een kruising te hebben gezien en gefotografeerd van een knobbelzwaan met een gans werd er gereageerd van ja ja het zal wel, maar dat men mij niet geloofde was wel duidelijk. Maar toen ik een paar dagen later de dia's kon laten zien van een van de vogels was men net zo stomverbaasd als ik was toen ik de exemplaren ontdekte. Na rijp beraad hebben we de kruising een eigen naam gegeven en tot zwans gedoopt. Er was wel een collega die zich gedroeg als een ongelovige Thomas en vol bleef houden dat de dia bewerkt moest zijn met photo-shop. En anders moest het wel een door een preparateur opgezet ( en aangepast) exemplaar zijn die door mij als geintje in het veld was neergezet en gefotografeerd. Photo-shop kende ik toen nog amper (bestond het toen al?) en ik stond v.w.b. mijn computerkennis betrof nog volledig in de kinderschoenen. Een opgezet exemplaar kon trouwens uitgesloten worden want meerdere mensen hebben dit bijzondere geval met eigen ogen in levende lijve mogen aanschouwen.
Deze foto (kopie van een dia) behoort bij het verhaal over het product van een bijzondere liefde
in het Groene Hart, namelijk die tussen een knobbelzwaan en een gans. Het gaat hier om een zwaangans of wel
een ganszwaan, door ons omgedoopt tot zwans.
Informatie over zwansen
Direct na mijn waarneming van de "zwans" in januari 1994 ben ik in de boeken gedoken om te zien wat er beschreven stond over kruisingen van (knobbel)zwanen met ganzen. Ook heb ik contact gelegd met museum Naturalis in Leiden over de kwestie.
Kruisingen tussen verschillende ganzensoorten komen regelmatig voor. Zwaan x gans (resultaat dus zwans) is echter veel zeldzamer. Er zijn zelfs op wereldschaal maar een zeer beperkt aantal waarnemingen van bekend, zo schreef de ornitholoog van het museum Naturalis mij. Dit museum heeft een verzameling balgen van kruisingsvormen van zwaanxzwaan en gansxgans, maar niet van de kruising knobbelzwaan x gans. Er was belangstelling om een balg te verzamelen voor het museum, alleen was het probleem dat de swansen verdwenen leken te zijn. Uiteindelijk bleek dat toch te kunnen maar daarover later meer.
Peter Scott, een beroemd Engels ornitholoog en deskundige op het gebied van zwanen en ganzen is de auteur van een prachtige 4-delige serie boeken "The Waterfowl of the World". Hij beschrijft verschillende kruisingsvormen tussen zwanen en gansachtigen maar niet die van een kruising tussen een knobbelzwaan met een gans.
Een van de vier zwansen. Met het lichaam van een gans en de lange nek van een knobbelzwaan.
Zwemmend in de sloot vertoonde de zwansen bij het voedselzoeken het kenmerkende gedrag
van een knobbelzwaan. De vier stuks kruisingen vertoonden niet alleen gansachtig, maar ook zwaanachtig gedrag.
De kop is zwaanachtig, de snavel meer van een gans ,maar toch voorzien van een zwaanachtig roze knobbel.
Ze graasden als zwanen maar zwommen weer als ganzen en bliezen bij gevaar als zwanen. De andere geluiden
die ze maakten deden weer meer aan ganzen denken.
Ter vergelijking, foto van een tamme gans, ook wel soepgans genaamd.
Zwanskuikens en het einde van de zwansen
Na alle opwinding over het ontdekken van de zwans in januari 1994 ging het leven weer verder op de normale manier met alle ups en downs, maar dat veranderde in de nazomer van dat jaar. In september bracht ik weer eens een bezoek aan de polder Roozendaal voor het uitvoeren van een vogeltelling en trof daar tot mijn stomme verbazing het volgende aan. Een gepaarde knobbelzwaan en zwansvogel met een 5-tal zwanskuikens. Normaal gesproken kan dit helemaal niet want kruisingsvormen zijn onvruchtbaar. Als die een paring aangaan kan daar normaal gesproken geen nageslacht uit voortkomen. Maar hier zag ik met eigen ogen (en anderen heb ik het ook laten zien) een paartje knobbelzwaan x zwans met een 5-tal kuikens in kruisingsvorm. Ook deze kuikens hadden allemaal de kenmerken van een zwans, dus lichaam van een gans en de nek van een knobbelzwaan.
Na mijn waarneming van de zwans in Januari 1994 had ik al contact opgenomen met de afdeling ornithologie van het Museum Naturalis in Leiden en mijn verhaal op papier toegestuurd over de ontdekking van de zwans. Het museum stuurde mij vervolgens een aantal kopieën op van artikelen die gingen over het voorkomen van kruisingen tussen zwanen en ganzen. Daaruit bleek wel dat het mondiaal gezien een heel bijzonder iets is als deze twee soorten met elkaar kruisen. Er waren slechts enkele gevallen van bekend. Ook zij benadrukten dat kruisingsvormen hybriden vormen die geen nageslacht kunnen krijgen. Dus was voor mij de vraag hoe het dan mogelijk was dat er een paartje hybride knobbelzwaan x gans rondzwom met vijf zo te zien volwaardige kruisingskuikens.
Deze nieuwe waarneming wederom voorgelegd aan Naturalis, dit in combinatie met het opsturen van een dia waarop het hele gezin staat afgebeeld. Jammer genoeg is het origineel van de dia welke in mijn bezit was verloren gegaan en kan ik U dus geen gedigitaliseerde kopie ervan tonen. Naturalis bleek door het opsturen van een bewijsfoto in grote opwinding te verkeren en kwam vrijwel direct met de vraag of het mogelijk was om balgmateriaal te verzamelen van een zwans want die ontbrak in hun verzameling. Er werd geregeld dat zij ontheffing kregen en de Faunabeheereenheid Lopikerwaard werd benaderd om de afschot te regelen. Hoe het verder is gegaan is onduidelijk. In ieder geval ben ik nadat er een afschotvergunning is afgegeven nimmer een zwans meer tegengekomen. Allemaal afgeschoten?