Plas Ravensberg
Eilandenrijk in de Plas Ravensberg te Reeuwijk dreigt steeds kleiner te worden
Weinig menselijke activiteiten nog maar op Plas Ravensberg te Reeuwijk. Steeds minder eilandjes, riet en jachthutten. Dat was zo'n 60 jaar geleden nog heel anders. Veel rietkragen, goed onderhouden eilandjes, moerasvogels en veel meer jachthutten. Tegenwoordig moet je om op de plassen waterwildjacht te bedrijven 40 hectare land en water aaneengesloten hebben. Dat was vroeger maar 1 hectare. Reeuwijkers jaagden op hun stukje ter grootte van een of meer hectaren vanuit een jachthut dat op een eilandje stond. Veel van die eilandjes waren overgebleven als restant van de vervening van het Reeuwijkse grasland(moeras)gebied. Men legde soms met veel inspanning zelfs nieuwe eilandjes aan met daarop een jachthut. Jacht was vroeger in Reeuwijk voor veel mensen meer dan een hobby. Er waren zelfs Reeuwijkers die beroepsmatig jager en broodvisser waren. Maar dat ligt inmiddels ver achter ons.
Fotoalbum: Ravensberg situatie eilanden 4 augustus 2023
Plas Ravensberg is een natuurplas en wordt beheerd als natuurreservaat. Een deel van de Plas is in eigendom
van Staatsbosbeheer en het grootste deel is van particulieren die de natuur welgezind zijn. Motorvaart van schepen
is er niet toegestaan. Een rustige natuurbeleving is mogelijk met kano's of zeilboten. Langs de Zoetendijk komen nog
mooie rietkraagoevers voor waar de grote karekiet tot voor kort broedde. De soort is erg afgenomen en leek te zijn
verdwenen als broedvogel in Reeuwijk. Maar dit voorjaar (2020) zijn toch weer op twee verschillende plekken 2 zingende
grote karekieten in het Plassengebied gehoord.
Vissersbootje op de Plas Ravensberg. Aanwonenden met vergunning voor visserij en jacht hebben ontheffing om een
buitenboordmotor te gebruiken.
Genieten in alle rust met gele plompen op de voorgrond
Er varen nog maar weinig van dit soort vissersbootjes in het Reeuwijkse Plassengebied. Deze is al van ijzer
gemaakt, maar de oudere typen, te bezichtigen bij de Oudheidkamer aan de Oudeweg,
werden nog van hout gemaakt.
Jachthutten gemaakt van gevlochten rietmatten. Vanuit dit soort hutjes wordt op eenden gejaagd. In het water
voor de hut worden tamme staleenden geplaatst, eenden die er flink op los kwaken, en daardoor wilde
soortgenoten aanlokken. Die kunnen dan geschoten worden als ze bij de stal- of lokeenden invallen.
Overblijfselen van een jachthut en een eilandje
Nog een overblijfsel van een weggespoeld eilandje. Men probeert het eilandje te behouden via het
aanbrengen van afgeschreven surfplanken. Kokmeeuwen maken er dankbaar gebruik van en broeden er op.
Kokmeeuwkolonie: ontwikkeling op plas Ravensberg
Kokmeeuwen broeden al lang op Ravensberg. Het zijn koloniebroeders. In de 70er jaren van de vorige eeuw waren de aantallen broedende kokmeeuwen veel hoger dan nu nog het geval is. Staatsbosbeheer (Freek mayenburg) heeft rond 1975 verschillende jaren op Ravensberg nesttellingen gedaan op alle eilandjes van deze plas. In die periode varieerde het aantal broedparen nog zo rond de 2000-2500 paar. Toen had je nog allerlei open vuilnisbelten en stortplaatsen in de omgeving waar de meeuwen een belangrijk deel van hun voedsel konden vinden. De geleidelijke afname van de op de Reeuwijkse plassen broedende kokmeeuwen ging samen met het afnemen van genoemde stortplaatsen. Minder voedsel betekende ook minder nestelende kokmeeuwen. Maar in de loop der tijd werden broedende kokmeeuwen in het Reeuwijkse Plassengebied ook steeds minder geaccepteerd vanwege de geluidsoverlast door de meeuwen tijdens het broedseizoen. Ook rond de plas Ravensberg is er bij sommige mensen weerstand tegen de op de eilandjes broedende kokmeeuwen en wordt de roep om er wat aan te doen luider. Toch is het gewenst om vanuit natuurbeschermingsoogpunt de kokmeeuwen gewoon hier hun broedplaats te laten behouden. De meeste op Ravensberg broedende kokmeeuwen zitten op eilandjes die in eigendom en beheer zijn van Staatsbosbeheer. Inmiddels is Ravensberg nog een van de laatste plassen waar flinke aantallen kokmeeuwen broeden. Op plas Elfhoeven is recentelijk de broedgelegenheid op de eilandjes vrijwel ongeschikt gemaakt. Op plas Broekvelden is door het wegspoelen van de kunstmatig aangelegde eilandjes de broedplaats ook verloren gegaan. En op de plassen Kalverbroek en Nieuwenbroek broeden de laatste jaren ook geen kokmeeuwen meer laat de onderstaande tabel zien.
Status kokmeeuw
De kokmeeuw is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn kokmeeuwen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de kokmeeuw is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Aantalsontwikkeling kokmeeuw 2009 t/m 2020 Reeuwijkse Plassengebied totaal
(bron: Hans van Gasteren/SOVON)
| Deelgebied | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Plas Ravensberg | 860 | 501 | 567 | 522 | 533 | 684 | 865 | 800 | 536 | 628 | 759 | 680 |
| Plas Elfhoeven | 135 | 215 | 100 | 108 | 203 | 215 | 455 | 700 | 303 | 518 | 303 | 15 |
| Plas Broekvelden | 625 | 555 | 447 | 371 | 509 | 40 | 26 | 0 | 8 | 0 | 13 | 0 |
| Plas s'-Gravenbroek | 34 | 6 | 15 | 52 | 39 | 32 | 40 | 49 | 0 | 13 | 29 | 18 |
| Plas Kalverbroek | 18 | 45 | 165 | 85 | 45 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Plas Nieuwenbroek | 15 | 70 | 41 | 77 | 116 | 95 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Plas Sloene | 0 | 5 | 12 | 16 | 0 | 0 | 0 | 4 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Totaal Reeuwijkse Plassen | 1687 | 1397 | 1347 | 1231 | 1445 | 1066 | 1386 | 1553 | 847 | 1159 | 1104 | 713 |
Overblijfsel van een jachthut met de broedplaats van een kokmeeuwkolonie op dit eilandje. Sinds jaar en dag verblijft er op de Plas Ravensberg een kokmeeuwenkolonie. Op de achtergrond de Nederlands Hervormde Kerk van Sluipwijk.
De kokmeeuwen van dit eilandje waren in paniek door een overvliegende buizerd.
Een aantal kokmeeuwen ging in de aanval.
Hier een van de aanvallende kokmeeuwen achter
een buizerd aan.
Nijlganzen zittend op de beschoeiing van een eilandje.
Er werden op deze dag (mei 2008) op de diverse eilandjes
een kleine 100 nijlganzen geteld op de Plas Ravensberg.
Op de achtergrond de Nederlands Hervormde
Kerk van Sluipwijk.
Fotoalbum: Kokmeeuwen
Jachtbedrijf 50/60 jaar geleden
Jacht was toen nog leuk. Je mocht nog op veel meer eendensoorten jagen dan nu het geval is. Nu mag je eigenlijk alleen nog maar op wilde eenden jagen, en niet te vergeten nijlganzen, grauwe ganzen, brandganzen en canadaganzen. Voor de meeste jagers is de lol van het jagen er grotendeels af. En niet alle jagers staan te trappelen om op die ganzen te jagen. De geschoten ganzen zijn nauwelijks te verkopen aan de poelier is de ervaring. Dit komt omdat gans niet erg gewild is. Maar het heeft ook te maken met de publieke opinie. Stadsmensen vinden al dat gejaag maar niks dus er zijn veel protesten. Nu zitten we in Reeuwijk (en heel Nederland) met het "probleem"van grote aantallen (zomer)ganzen. Ze bevolken de graslanden rondom de Reeuwijkse Plassen en vreten het gras op dat bedoeld is voor de koeien. Broeden doen ze in moerasvegetaties en in het Reeuwijkse Plassengebied, waaronder dus op Ravensberg. Teveel ganzen zijn er, ze slopen zelfs hun leefmilieu met het gevreet. Rietvegetaties en andere waterplantenvegetaties worden aangevreten.
Maar minder jacht betekent ook minder onderhoud aan de eilandjes. Het achterwege laten van onderhoud en beheer, in combinatie met slecht water waardoor riet slecht groeit, zijn de belangrijkste oorzaken van het afkalven van eilandjes op de Plas Ravensberg. Een vaartochtje op 22 mei 2008 in een authentiek Reeuwijks vissersbootje liet nog eens goed zien wat er gaande is. Op en langs de eilandjes groeit nauwelijks riet. Zingende rietgorzen, kleine karekieten en rietzangers werden vrijwel niet gehoord. Dat was 60 jaar geleden nog wel anders. Genoemde soorten komen gelukkig nog wel steeds voor in rietkragen langs de Oudeweg, Zoetendijk en Bosmankade. Nieuwe bewoners op de Plas zijn nu de vele tientallen paren nijlganzen, Indische ganzen en broedende grauwe- en brandganzen.
Deze nijlgans zat wakend op een jachthut. Misschien werd er in de hut zelf wel gebroed. Nu zijn het nijlganzen, maar ruim 40 jaar geleden waren het vooral woudaapjes en kokmeeuwen die in en op jachthutten broedden. Rond 1960 heb ik zelf nog diverse woudaapjesnesten gevonden in jachthutten op de Plas kalverbroek.
Op eilandjes in Plas Ravensberg, of wat er van overgebleven is, broeden vele tientallen paren van de brandgans.
In het verleden broedde er jaarlijks een kolonie visdiefjes op de Plas Ravensberg. Die kolonie vertrok en streek neer
op de Plas Broekvelden op een schelpeneilandje. In het voorjaar van 2008 werden op dit eilandje ruim
75 broedparen geteld. Nu zijn de eilandjes weggespoeld en moeten de visdiefjes het weer elders in het plassengebied zoeken. Het aantal van 75 wordt echter lang niet meer gehaald.
Er broeden diverse paartjes tafeleenden op de Plas Ravensberg. Deze twee woerden zaten samen met een vrouwtje op
een grasveld. De hoge beschoeiing was blijkbaar geen probleem. In het voorjaar van 2013 broedde een 10-tal tafeleendpaartjes min of meer in kolonievorm op Ravensberg.
Vliegende Indische gans. Deze exoot heeft zich al een aantal jaren gevestigd in het Reeuwijkse Plassengebied. Ze broeden in klein aantal op en rond plas Ravensberg. De laatste jaren schommelt het aantal vogels rond de 15-20 stuks.