Grauwe gans
De Reeuwijkse grauwe ganzenpopulatie sinds de jaren 90.

Ik herinner me het nog als de dag van vandaag. Het was midden april 1990. In de polder Sluipwijk, graslandreservaat van Staatsbosbeheer, ontdekte ik het eerste broedgeval van een grauwe gans bij het Reeuwijkse Plassengebied. Het grauwe ganzenpaar zwom er met kuikens. We zijn inmiddels 25 jaar verder. De jubelstemming die ontstond bij het 1e broedgeval van de grauwe gans in Reeuwijk is verdwenen. Thans spreken we van een ganzenplaag voor zowel de grauwe- als wel de brandgans. Hoe kon het zover komen?

Allereerst is de ganzenexplosie een probleem wat grote delen van Nederland treft, met name natuurgebieden. Bekijken we het echter lokaal en geconcentreerd in het Reeuwijkse gebied dan zijn een aantal conclusies te trekken. Broedende grauwe- en brandganzen (we noemen dat zomerganzen) hebben zich zo kunnen uitbreiden omdat de oppervlakte aan natuurgebieden fors is toegenomen. Dit soort gebieden zoals de Goudse Hout, Reeuwijkse Hout, verschillende Reeuwijkse (natuur)plassen zoals Ravensberg en s'-Gravekoop bestaan (deels) uit moeras met open waterdelen en ruigtevegetaties; ze zijn ideaal als broedplaats voor gansachtigen. Maar ook voormalige agrarische graslandpolders rond Reeuwijk, al zo'n 30 jaar hebben ze de reservaatstatus, hebben zich ontwikkeld als goede broedgebieden voor ganzen vanwege het extensieve beheer wat wordt gevoerd. Oorzaak? Er is vrijwel geen agrarisch bedrijf meer overgebleven, en Staatsbosbeheer moet steeds meer moeite doen om de graslanden te verpachten aan boeren. Belangstelling is er wel maar het gebruik van die gronden kent stringente beperkingen zoals het niet mogen mesten met drijfmest (wel ruige stalmest) en een latere maaidatum om de weidevogels te sparen. Maar dat werkt extensivering van het grasland wel in de hand. De grasgroei is afgenomen en daarvoor in de plaats komen steeds meer kruidachtigen waaronder ook forse aantallen (ongewenste) ruigteplanten als pitrus, ridder- en krulzuring, grote brandnetel, fluitenkruid en akkerdistel. Daar zit hem juist de kneep want de zomerganzen (grauwe- en brandgans) broeden juist graag op plaatsen waar veel van die ruigteplanten groeien. Dat zijn ook slootkanten. Voor de najaarsschouw wordt de oevervegetatie afgemaaid en op de oever gedeponeerd. Vooral brandganzen maken dankbaar gebruik van die plekken waar het maaisel het voorjaar erna nog ligt om er te broeden.

Maar de mens laat zich ook niet onbetuigd om al die ganzen tegen te gaan. De zomerganzen worden flink achter de broek gezeten. Er worden ieder voorjaar eieren geprikt van de nesten van grauwe- en brandganzen. Dit doen medewerkers van Staatsbosbeheer in het Reeuwijkse reservaatgebied in samenwerking met mensen van Wildbeheereenheden (WBE's). Daarnaast wordt er ook intensief op zomerganzen gejaagd. Met als doel om het aantal zomerganzen drastisch te verminderen. 

Het eerste grauwe ganzenpaar dat bij Reeuwijk tot broeden kwam was omstreeks 1990 en wel in de polder Sluipwijk. Toen werd dat nog door de meeste mensen als een verrijking van de avifauna ervaren. Inmiddels zijn we flink wat jaren verder en het aantal broedparen is fors toegenomen. En dat wordt niet door iedereen gewaardeerd. Zeker niet door de agrarische wereld die  last heeft van vraatschade aan grasland veroorzaakt door de ganzen.  Onderstaande tabel geeft een goed beeld over de aantalontwikkeling in de periode 1995 t/m 2003. Vanaf 2003 zijn de aantallen broedparen sterk toegenomen omdat steeds meer grauwe ganzen ook op andere plaatsen zijn gaan broeden.

                                                                      1995    1996    1997    1998    1999    2000    2001    2002     2003 
 Polder Sluipwijk                                           4          5           0          15         20       49         29        30         73
Oukoop Noord                                               1         0            3           2           0         1            0          1           1 

Het broeden van grauwe ganzen beperkte zich in eerste instantie vrijwel alleen maar tot de polder Sluipwijk, inmiddels broeden er ook steeds meer grauwe ganzen in andere polders. Aan de oostkant van het Reeuwijkse Hout in moerasstroken bij de bosplant komt sinds een paar jaar ook een broedkolonie voor bestaande uit enkele tientallen grauwe ganzen. En ook op de Reeuwijkse Plassen zijn steeds meer grauwe ganzen gaan broeden, waarbij de plassen s'Gravekoop en Ravensberg in eerste instantie duidelijk favoriet waren. Maar ook in de polders Lang Roggebroek en Stein Noord zijn de eerste broedgevallen al gesignaleerd. Grof geschat gaat het op dit moment voor heel Reeuwijk om 175 - 250 broedparen (schatting voor 2005).  De ganzen broeden graag op moerassige plekken met wat hogere vegetatie als riet en ruigten. Ze broeden er in kolonieverband waarbij tientallen nesten dicht bij elkaar zijn te vinden. 

Op en rond het Reeuwijkse Plassengebieden broedt een groot aantal ganzen. Grauwe ganzen en brandganzen het meest. Maar ook tamme ganzen, Indische ganzen en Canadese ganzen. Die ganzen worden zomerganzen genoemd. De kolgans hoort daar niet bij, want die (winter)ganzensoort komt alleen in de wintermaanden rond de Reeuwijkse Plassen om er van het sappige gras te snoepen. De zomerganzen zijn zo in aantal toe genomen dat ze onderhand een last beginnen te worden al is niet iedere burger het daar mee eens. De boeren vinden dat ze er het meest last van hebben. Het gras wordt opgevreten en ze besmeuren het grasland met hun geschijt. Om de schade die de ganzen aanrichten te beperken is door de Provincie Zuid-Holland het besluit genomen om het aantal zomerganzen terug te gaan brengen. Via methoden als bejagen, eieren prikken en vangen. Om welke aantallen ganzen gaat het dan in Zuid-Holland en o.a. rond de Reeuwijkse Plassen zult U zich afvragen. Om dat te weten te komen is op 12 juli 2008 een Provinciale telling uitgevoerd waar vrijwel alle Zuid-Hollandse Wildbeheereenheden (WBE's) aan mee hebben gewerkt. Die Verenigingen zijn aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging (KNJV) en houden zich bezig met jacht. In Reeuwijk hebben de lokale WBE's, samen met terreinbeheerders de ganzen geteld. Onderstaand het overzicht van de resultaten per telgebied.