De oerhollandse kievit heeft het moeilijk
Het gaat de kievit bepaald niet voor de wind. De landelijke broedpopulatie neemt (net als die van de grutto) steeds verder af. Ook in de polders in het Groene Hart rond Reeuwijk/Gouda waar ik regelmatig vogels observeer is dat merkbaar. Niet alleen de aantallen broedparen nemen fors af, maar ook vallen de afnemende aantallen kieviten op in de nazomer en herfst, als ze groepen vormen en in polders rondzwerven tot de vorst invalt en ze door de bevroren bodem gedwongen worden verder zuidwaarts te trekken.
De kievit als broedvogel
Kievit op nest op maisland
Kieviten houden niet zo van dat gemoderniseerde grasland zonder koeien waar het gras zo dicht groeit als haren op een hond. Ze verkiezen liever een laag blijvende open grasmat, bij voorkeur in een wat vochtig grasland met een pollerige structuur, waarbij ook kale plekjes. Als die terreincondities ontbreken en er wordt in de polder wel snijmais gekweekt gaan ze liever op dat kale bouwland broeden. Op minder intensief grasland mogen er best koeien in de wei lopen als het er maar niet teveel zijn per hektare. Jammer genoeg is dit type grasland in sneltreinvaart aan het verdwijnen. Ja, als graslanden net gemaaid en afgeruimd zijn hebben kieviten er wel nog even profijt van om voedsel te vinden, want het gras is kort afgemaaid en cyclomaaiers kijken niet zo nauw en verwonden zo hier en daar de bovenlaag van het grasland wat voor kieviten interessant is want het zijn oogjagers die op zoek zijn naar insecten uit de bovenste toplaag van het grasland.
Daar hebben ze echter maar heel kort profijt van want door de snelle groei van populaire grassoorten als engels raaigras en veldbeemd in combinatie met intensieve bemesting kunnen ze al snel niet meer bij het voedsel.
Kieviten buiten het broedseizoen
Het valt meer en meer op. Polders waar nog niet zo lang geleden in de nazomer en het najaar grote groepen kieviten aanwezig waren zijn nu leeg of er verblijven veel minder of hooguit incidenteel nog maar kleine groepjes kieviten. Tot 2010 telde ik voor SOVON in de najaarsperiode maandelijks een flink aantal polders rond Reeuwijk/Reeuwijk Dorp op het voorkomen van wintervogels. Daarbij dus ook de kievit. Zo'n telling leverde vele duizenden kieviten op, verspreid in groepen in meerdere polders. Goede kievitpolders waar forse aantallen kieviten verbleven waren o.a. de Middelburgpolder bij Reeuwijk Dorp, polder Oud Bodegraven, de Tempelpolder, de polder Reeuwijk zuidelijk van RW A-12 en de polder Stein Noord.
Als het broedseizoen is afgelopen vormen kieviten groepen. Ze zwerven dan o.a. door het poldergebied rond Gouda/Reeuwijk en kunnen zeer grote groepen vormen soms tot wel vele duizenden exemplaren. Als we de gegevens van tellingen uit de negentiger jaren erbij halen dan valt op dat de aantallen kieviten sterk zijn gedaald. Polders als Middelburg bij Reeuwijk Dorp, de polder Reeuwijk zuidelijk van de A-12 waar grote groepen pleisterden in het najaar en in zachte winters worden steeds minder bezocht terwijl de groepen ook kleiner zijn geworden.
Als voorbeeld een telling op 15 oktober 2017 door Mayenburg uitgevoerd op het voorkomen van groepen kieviten in een aantal polders rond Reeuwijk. Geteld werden de polders Reeuwijk ten noorden en zuiden van de RW A-12, polder Bloemendaal, de Tempelpolder en Oud-Bodegraven bij Reeuwijk, de polders Stein Noord en zuid, Lang Roggebroek, Oukoop, Sluipwijk en Groot Hekendorp. Een oppervlakte van ruim 2000 hectare.
Het telresultaat was drie groepen kieviten te verdelen in 650 kieviten in Stein Noord, 92 kieviten in de polder Middelburg en 180 kieviten in polder Reeuwijk zuidelijk van RW A-12. En opvallend, de drie groepen zaten op vochtige percelen extensief gebruikt met een lage vegetatie. In combinatie met de intensivering van het grasland zijn de terreincondities voor de kievit door de massale grasgroei op agrarische graslanden verslechterd. De voor een goede grasgroei gunstige weersomstandigheden dit najaar zorgde er ook voor dat er maar weinig percelen waren met een lage vegetatie. Dat was ook niet in het voordeel voor kieviten.
Een 2e telling werd uitgevoerd op 13 november 2017. Dezelfde polders als op 15 oktober 2017 werden geteld. 320 kieviten verbleven in de polder Bloemendaal op pas gebaggerd grasland, de polder Middelburg was echter volledig kievitloos evenals de polder Reeuwijk zuidelijk en noordelijk van RW A-12. De polder Stein noord was ook nu nog steeds een vaste pleisterplaats voor de kievit. Er werden 730 kieviten geteld.
Een deel van de 320 kieviten die zaten te rusten op pas opgebaggerde graslanden in de polder Bloemendaal
bij Waddinxveen. Foto 13 november 2017.
Kieviten op een pas opgebaggerd perceel in de polder Bloemendaal bij Waddinxveen. Op de achtergrond de RK kerk van Waddinxveen.
Foto: 13 november 2017
Kieviten in de polder Middelburg bij Reeuwijk Dorp
In het middendeel van de polder Middelburg te Reeuwijk liggen aan weerszijden van een brede wetering een paar vochtige extensief gebruikte graslanden waar jaarlijks nog flink wat weidevogels broeden. Deze verveende polder staat bekend om zijn forse brakke/zilte kwel. Nog niet zo lang geleden functioneerden de graslanden in deze polder in het najaar en winter nog als belangrijke pleisterplaats voor de kievit met aantallen die soms konden oplopen van 750-3000 stuks. Het lijkt allemaal sterk veranderd te zijn. Nu werden op 15 oktober 2017 slechts 92 kieviten geteld en op 13 november 2017 was er helemaal geen kievit aanwezig.
Overzicht op de polder Middelburg op het deel langs een brede wetering waar de kieviten zich meestal ophielden.
Op 15 oktober 2017 telde ik er 92 exemplaren en op 13 en 17 november 2017 ontbraken kieviten zelfs helemaal.
Ook in december 2019 en januari 2020 een paar bezoeken gebracht, maar ook nu ontbraken kieviten.
Rondom deze brede wetering liggen verschillende vochtige graslanden. Dit was het favoriete gebied waar grote aantallen kievitentot voor kort in het najaar pleegden te verblijven en de polder gebruikten als vaste najaar/winterpleisterplaats. Is dat verleden tijd?
Kieviten in de polder Steekt bij Bodegraven
Op 29 november 2017 werd in deze polder ter hoogte van de afslag Bodegraven Centrum een groep van ruim 1500 kieviten waargenomen.
Kieviten in de Hooge Boezem bij Haastrecht
Nazomer/najaar 2017
Na de aanleg van een groot waterbassin via uitgraving bedoeld als retentiegebied bij ernstige wateroverlast heeft de Hooge Boezem zich ontwikkeld tot een belangrijk voedsel- en rustgebied voor vogels. Ook de kievit maakt daar onderdeel van uit. In de zomer en najaar van 2017 verbleven regelmatig forse aantallen kieviten in het gebied. Vooral om er te rusten. De waterstand was in die periode gunstig zodat de kieviten in een laagje water konden staan. Later toen de waterstand door veel regenval steeg waren de aantallen een stuk lager maar het gebied was en is ook nu nog steeds aantrekkelijk hoewel de aantallen nu een stuk lager liggen.
Kieviten op 25 augustus 2017 op de Hooge Boezem zittend op een plasdras met de goede waterstand
Ca. 2200 kieviten verbleven in het natuurgebied de Hooge Boezem bij Haastrecht op 25 augustus 2017. In de maanden augustus/september gebruikten zij dit gebied massaal als rustplaats. De plasdras waterstand was toen precies goed. Eind september steeg de waterstand flink door veel regenval en was de waterstand te hoog. Het betrof kieviten die volgens mij voor hun voedselgebied gebonden waren aan de Lopikerwaard en Krimpenerwaard. Regelmatig vlogen groepen heen en weer vanuit oostelijke of zuidelijke richting naar de Hooge Boezem. Ik constateerde geen vliegbewegingen noordwaarts richting Reeuwijk of andersom. Nog steeds bezoeken kieviten de Hooge Boezem, maar het zijn er nu veel minder met een uitzondering op 6 nov 2017 . Als ze er verblijven zitten ze nu op een drassig recent gemaaid perceel en kleine gemaaide eilandjes om er te rusten.
Tussen de kieviten zitten soms ook een of enkele goudplevieren.
Kieviten op de Hooge Boezem Aantal
25 aug 2017 2200
22 okt 2017 150
30 okt 2017 110
6 nov 2017 5000
9 nov 2017 1300
17nov2017 110
Op 6 november 2017 een enorme uitschieter met een zeer hoog aantal kieviten op de Hooge Boezem aanwezig. De 5000 exx werden gemeld op www.waarneming.nl
Het had de nacht ervoor licht gevroren en als de vorst invalt groeperen kieviten zich meer en meer om eventueel mocht het hard gaat vriezen zuidwaarts te kunnen trekken. Wellicht is dat de reden voor die grote concentratie.
Winter 2019/2020 Kieviten op de Hooge Boezem
13 Januari 2020 verbleven er op de Hooge boezem bij Haastrecht 6 kieviten. Hier een exemplaar zittend samen met een paartje pijlstaarten in diepe slaap. Zelfs ruim een kwartier wachten leverde niet het gewenste beeld op; de pijlstaarten waren in een diepe slaap en lieten de koppen niet zien.
31 jan 2020 200 wulpen en 7 scholekster
14 februari 2020 300 wulpen en 75 scholeksters
Een klein deel van een rustende groep kieviten (450 exx) op de Hooge Boem bij Haastrecht
Kieviten op de Hooge Boezem Aantal
13 jan 2020 6
16 jan 2020 0
18 jan 2020 3
23 jan 2020 21
24 jan 2020 4
30 jan 2020 0
31 jan 2020 0
12 febr 2020 175
14 febr 2020 420
15 febr2020 230
Fotoalbum: kieviten groepsvorming in winterperiode
Kieviten in de polder Stein Noord buiten de broedperiode
Najaar/winter 2020/2021.
Ook in het najaar van 2020 is het pleisteren van kieviten in de polder Stein regelmatig bijgehouden.
Teldatum Aantal kieviten
22 okt 2020 23
26 okt 2020 35
28 okt 2020 260
Winter 2019/2020.
Gaat de functie als winterpleisterplaats voor kieviten achteruit
in de polder Stein Noord?
Onze oer-Nederlandse weidevogel de kievit doet het de laatste jaren steeds slechter als broedvogel, ook in de polder Stein Noord. Daar werden tijdens een integrale broedvogelkartering slechts 30 broedterritoria geteld. Het landelijke aantal broedvogels neemt in fors tempo af hetgeen ook duidelijk merkbaar is in het poldergebied rond Gouda-Reeuwijk. Na de broedperiode verzamelen kieviten zich in grote groepen die tot uit vele duizenden exemplaren kunnen bestaan. Ze zwerven dan rond maar hebben duidelijk voorkeur voor bepaalde polders. Een van die polders is de polder Stein Noord waar in voorgaande jaren in het najaar (bij ontbrekende vorst) forse aantallen verbleven en het polder gebruikten als vaste pleisterplaats. Maar ook daar lijkt verandering gaande te zijn want de laatste jaren zijn de aantallen fors gedaald t.o.v. van vroeger. Ook dit najaar (2019) heb ik tot nu toe bij tellingen die ik heb gedaan nauwelijks aantallen van enige betekenis waargenomen. Het ging tot nu toe om hooguit enkele tientallen. Alleen half november werden in Stein Noord tijdens de maandelijkse wintervogeltellingen bijna 3000 exemplaren geteld maar dat was eenmalig.
Wat de oorzaak van die afname kan zijn? Allereerst is er de laatste paar jaar concurrentie ontstaan door de natuurontwikkeling die is uitgevoerd in de Hooge Boezem bij Haastrecht. In dit natuurgebied is de aantrekkelijkheid als rustgebied toegenomen hetgeen zichtbaar is aan de aantallen kieviten die bij de Hooge Boezem worden geteld in het najaar (400 stuks op 25 november 2019). Toch lijkt er meer aan de hand want ook in diverse andere polders rond Gouda-Reeuwijk waar in voorgaande jaren grote aantallen pleisterden in het najaar worden veel lagere aantallen geteld en soms zijn kieviten die polders helemaal gaan mijden. Zou dat te maken kunnen hebben met die landelijke forse afname of zou het ook een kwestie van veranderend voedselaanbod kunnen zijn? Dit laatste zou voor de polder Stein het geval kunnen zijn. Vastgesteld is dat de duizenden kieviten die in voorgaande jaren in Stein wekenlang pleisterden het gebied niet alleen als rustgebied gebruikten maar ook als voedselgebied. In het reservaat vindt de laatste jaren maar weinig bemesting plaats en wellicht is daardoor ook de bodemvruchtbaarheid en hoeveelheid voedsel voor kieviten verminderd.
Polder Stein Noord. Kievittellingen in Jan/Febr 2020
Datum Aantal kieviten
5 jan 2020 0
10 jan 2020 50 (bij plasdras)
11 jan 2020 0
13 jan 2020 0
16 jan 2020 180 (op grasland in de polder)
18 jan 2020 230 (zwermend/vliegend boven de polder, invallend bij de plasdras)
23 jan 2020 0
24 jan 2020 160 (zwermend/vliegend boven de polder, invallend bij de plasdras)
28 jan 2020 0
30 jan 2020 0
8 febr 2020 220 (zwermend boven de polder)
15 febr2020 400 ( 160 bij plasdras en 240 in de polder op percelen)
10 januari 2020 verbleven er een kleine 50 kieviten langs de oever van de plasdras oost in de polder Stein Noord.
In de graslanden van de polder zelf geen kievieten.
Een groep kieviten rustend in het plasdrasgebied van het reservaat de Hooge Boezem bij Haastrecht. Door de aanleg van dit natuurgebied enkele jaren geleden is het een aantrekkelijk rustgebied voor kieviten.
Najaar 2018 Maar weinig kieviten in de polder Stein
Nauwelijks kieviten in het najaar van 2018. Slechts af en toe verbleven er kleine groepjes in de polder, maar het ging om aantallen minder dan 100 stuks. De grote aantallen van duizend tot enkele duizenden kieviten, die normaliter in het najaar in Stein pleisterden ontbraken.
Najaar/winter 2017/2018. Groepsvorming en zwermgedrag van kieviten in de polder Stein bij Reeuwijk
Een deel van de 660 kieviten aanwezig op 30 oktober 2017.
Tellingen van de kievit gedaan in het najaar van 2008, 2010 en 2013 tonen aan dat er in die jaren grote aantallen kieviten pleisterden in de polder Stein in de maanden okt t/m dec. Vanwege de sterke afname van de kievit in Nederland als broedvogel was ik dan ook benieuwd of de aantallen in het najaar in de polders rondom Gouda/Reeuwijk en in het bijzonder in de polder Stein ook zouden zijn afgenomen. Inmiddels zijn al diverse tellingen uitgevoerd. Hoewel de aantallen toch wel een beetje schommelen kan voorlopig geconstateerd worden dat de kieviten er weer voor gekozen hebben om de polder Stein noord ook dit najaar te gebruiken als vaste pleisterplaats. Maar de hoge aantallen geteld in eerdere jaren (tot max 5000 exx) lijken niet meer te worden gehaald.
Wat opvalt is dat de kieviten een duidelijke voorkeur hebben voor een beperkt aantal percelen. Bij alle tellingen waren ze steevast aanwezig op twee plekken in de polder n.l. percelen zuidelijk van het recreatiebos en percelen westelijk van het Putje van Boere. Verder valt op dat ze nu in de maanden sept/dec geen gebruik maakten van de plasdras om er te rusten/overnachten.
Vogelsoort Datum Gebied Aantal
kievit 25sept2017 polder stein noord 160
kievit 8okt2017 polder stein noord 800
kievit 14okt2017 polder stein noord 650
kievit 23okt2017 polder stein noord 1300
kievit 26okt2017 polder stein noord 1100
kievit 27okt2017 polder stein noord 725
kievit 30okt2017 polder stein noord 660
Kievit 5nov2017 polder stein noord 930
Kievit 6nov2017 polder stein noord 800
Kievit 9nov2017 polder stein noord 850
Kievit 13nov2017 polder stein noord 730
Kievit 17nov2017 polder stein noord 1600
Kievit 19nov2017 polder stein noord 1900
Kievit 28nov2017 polder stein noord 1700
Kievit 6dec2017 polder stein noord 1650
Kievit 28dec2017 polder stein noord 1300
Kievit 16jan2018 polder stein noord 1500
Kievit 22jan2018 polder stein noord 1800
Goudplevier 22jan2018 polder stein noord 80
Kievit 28jan2018 polder stein noord 3000
Kievit 7febr2018 polder stein noord 450 (vorstperiode 6 t/m 10 februari)
smient 25sept2017 polder stein noord 90
smient 8okt2017 polder stein noord 450
smient 23okt2016 polder stein noord 1600
smient 9nov2016 polder stein noord 3100
Kieviten in polder Stein Noord, begin februari 2018 tijdens korte vorstperiode
In de week van 6 t/m 10 februari was er een vorstperiode waarbij het een aantal nachten licht tot matig (4-7 graden) vroor. Benieuwd of de kieviten uit Stein Noord door de vorst zouden zijn vertrokken heb ik op 7 februari 2018 een telling uitgevoerd. Wat opviel was dat er tussen 6 februari en 10 februari nog steeds flinke aantallen kieviten aanwezig waren, maar de kieviten zaten erg verspreid door de polder op diverse percelen, en verder ook in de aangrenzende polders Lang Roggebroek en Oukoop. Ook waren er veel kramsvogels die voedsel zochten op de inmiddels al door de zon beschenen ontdooide graslanden. Langs een bevroren sloot stond een groep van 16 kleumende grote zilverreigers. Op de meest westelijk gelegen plasdras in Stein was op 7 februari al de eerste schaatser aanwezig. De kieviten zaten tussen de genoemde data van 6 t/m 10 februari 2018 verspreid over verschillende polders nabij Stein Noord en in deze polder zelf, waar ze voedsel zochten. De kou was blijkbaar onvoldoende om te vertrekken in zuidelijke richting. Ook na 10 februari zaten kieviten erg verspreid in de diverse polders, en rond 20 februari werden de eerste kieviten al weer gesignaleerd in het toekomstige broedgebied. De voorspellingen waren dat het tussen 23 februari en ?? februari matig tot streng
zou gaan vriezen. Ben benieuwd of kieviten dan alsnog zullen wegtrekken.
Telling 7 februari 2018
Kievit Stein Noord 450, Lang Roggebroek 250 en Oukoop 125
Kramsvogel Stein Noord 420, Lang Roggebroek 110 en Oukoop 70
Kemphaan Lang Roggebroek 60 (groep voedselzoekend langs geschoonde greppel).
Ca. 600 voedselzoekende kramsvogels in de polders Stein Nrd, Lang Roggebroek en Oukoop op 7 febr 2018.
Najaar 2008
Groepsvorming en zwermgedrag van kieviten in de polder Stein bij Reeuwijk
De polder Stein aan de zuidkant van de Reeuwijkse Plassen is een graslandpolder in het Groene Hart, waar in het najaar grote aantallen kieviten langere tijd verblijven. 13 en 14 november 2008 verbleven er veel kieviten in dit reservaat, in eigendom en beheer bij Staatsbosbeheer. Ruim 4000 vogels. Zoveel zijn er dit najaar nog niet eerder geteld. Kieviten hebben de gewoonte om in het najaar grote groepen te vormen. Groepen van soms wel 10.000 vogels. Tot het gaat vriezen zwerven zulke groepen rond. Als de vorst echt serieus wordt trekken kievit zuidwaarts tot waar het vorstvrij is. Maar zolang het niet echt gaat vriezen blijven kieviten in onze Nederlandse graslandgebieden en bouwlandpolders.
Een groep kieviten op een plasdras perceel in de polder Stein. Het is een gaan en komen van kieviten.
De plasdras is bij de kieviten erg in trek. Groepen kieviten komen er regelmatig naar toe om zich te wassen en uit te rusten.
Een groep kieviten is net neergestreken op deze plasdras in de polder Stein.
Een paar vliegende kieviten, onderdeel uitmakend van een groep van ca. 4000 stuks.
Een groep kieviten zwermt boven de plasdras
Uitsnede (crop) van de groep vliegende kieviten
Overzicht van een grote groep kieviten op een graslandperceel. Ze zitten heel dicht bij elkaar. Dit is op onderstaande foto beter zichtbaar. De kieviten zitten op ca. 100 meter afstand. De foto is gemaakt met een 300 mm telelens.
Uitsnede (crop) van bovenstaande foto.
Bij onverwacht snel invallende vorst vertrekken kieviten hals over kop in zuidelijke richting naar gebieden waar het niet vriest. Maar er zijn altijd wel een paar volhouders. Zij doen hun best om ondanks sneeuw en vorst toch nog wat voedsel te vinden.
Jaarlijks worden maandelijks wintervogeltellingen uitgevoerd in de polder Stein. De aantallen per jaar in deze grafiek zijn nogal wisselend. Kieviten zijn mobiel en verplaatsen zich regelmatig naar diverse graslandpolders in de omgeving. Vandaar die schommelingen van de getelde aantallen. Maar ook een vorstperiode kan oorzaak zijn van lage aantallen of het volledig ontbreken.
Grafiek met een aantal tellingen van kieviten in de polder Stein. In 2008 waren kieviten buiten de broedperiode goed
vertegenwoordigd in Stein. Dit kwam mede door de aanwezigheid van een plasdras-perceel. In het voorjaar sliepen kieviten op deze plasdras. De in het najaar aanwezige kieviten hebben de plasdras s' nachts niet als slaapplaats gebruikt, waarschijnlijk door de ongunstige waterstand. Grote groepen kieviten bezoeken overdag wel regelmatig een aangrenzend graslandperceel wat sinds kort plasdras staat. Of ze hier wel slapen is niet bekend.
Zwermgedrag van de kievit
Op sommige dagen in het najaar vertonen de aanwezige groepen kieviten een bijzonder gedrag. Ze vliegen regelmatig op, terwijl er absoluut geen sprake lijkt te zijn van verstoring. Zo'n groep kieviten blijft soms vele minuten lang in de lucht, om vervolgens weer neer te strijken. Kort daarna vliegt de groep weer op en dit proces herhaalt zich soms nog een aantal keren tot ze er genoeg van hebben. Dit gedrag noemen we zwermgedrag. Grote groepen kieviten verblijven in het najaar ook rond het vliegveld Schiphol. Als zo'n groep kieviten gaat zwermen bestaat de kans dat ze boven de start- en landingsbaan van vliegtuigen gaan vliegen met het risico van aanvaring met een vliegtuig. Om die reden doet men er alles aan om kieviten uit de buurt van Schiphol weg te houden. O.a. door het afdraaien van alarmgeluiden van kieviten en het inzetten van roofvogels door een valkenier.
Boven en onder: Zwermgedrag van ongeveer 4000 kieviten. Afgebeeld is maar een deel van de vogels.
13 november 2013 Plaatstrouwe kieviten in reservaat Polder Stein Noord
Vogelsoort Datum Gebied Aantal
kievit 26-okt-10 polder stein noord 2300
kievit 3-nov-10 polder stein noord 3100
kievit 7-nov-10 polder stein noord 5000
kievit 10-nov-10 polder stein noord 4500
kievit 15-nov-10 polder stein noord 5000
kievit 17-nov-10 polder stein noord 5000
kievit 25-nov-10 polder stein noord 2300
kievit 28-nov-10 polder stein noord 1750
smient 26-okt-10 polder stein noord 3000
smient 3-nov-10 polder stein noord 5300
smient 7-nov-10 polder stein noord 2800
smient 10-nov-10 polder stein noord 3700
smient 15-nov-10 polder stein noord 6500
smient 17-nov-10 polder stein noord 5800
smient 6-dec-13 polder stein noord >10000
smient 14-dec-13 polder stein noord 3500
kievit 28-okt-13 polder stein noord 1375
kievit 1-nov-13 polder stein noord 2700
kievit 4-nov-13 polder stein noord 3500
kievit 8-nov-13 polder stein noord 5000
kievit 9-nov-13 polder stein noord 4000
kievit 10-nov-13 polder stein noord 5000
kievit 13-nov-13 polder stein noord 250
kievit 15-nov-13 polder stein noord 0
kievit 17-nov-13 polder stein noord 0
kievit 20-nov-13 polder stein noord 16
kievit 22-nov-13 polder stein noord 0
kievit 26-nov-13 polder stein noord 0
kievit 6-dec-13 polder stein noord 400
kievit 14-dec-13 polder stein noord 1650
kievit 6-jan-14 polder stein noord 575
kievit 17-jan-14 polder stein noord 400
Sinds het opzetten van de waterstand in het reservaat polder Stein Noord (2006) heeft een groot aantal wintervogels in de najaars- en winterperiode het gebied uitgekozen als pleisterplaats. Ook in het najaar van 2013. Graslandpercelen vol met smienten en kieviten. Het water hoog in de sloten, zo hoog dat een aantal greppels en stukken grasland plasdras staan. Door de vele regen van de laatste weken staan percelen zelfs min of meer plasdras. Regelmatig bezoek ik de polder Stein en hou extra goed in de gaten om welke aantallen vogels het gaat. In onderstaande tabel staan de telgegevens uit 2010 welke nu zijn aangevuld met die van pleisterende kieviten in het najaar 2013.
Ieder najaar verblijven een aantal weken een paar duizend kieviten in de polder Stein Noord. Op 3 november 2010 telde ik ruim 5300 stuks en op 17 november 2010 waren het er ongeveer 5800.
Op de achtergrond een gedeelte van de ongeveer 6500 kieviten die op 15 november 2010 in de polder Stein verbleven.
Let op de hobbeligheid van de percelen door vertrapping van de zode door vee.
Kieviten en voedselaanbod in de polder Stein
Een fors aantal kieviten is erg plaatstrouw en verblijft al jarenlang vanaf midden-eind oktober en aansluitend de maand November t/m december in de polder Stein Noord. Tot het moment dat de vorst invalt want dan vertrekken ze zuidwaarts. In de loop van de maand oktober druppelen groepen polder Stein binnen. De aantallen groeien dan langzaam in de maand november uit van enkele duizenden exemplaren naar een maximum van ca. 5000 stuks of zelfs iets hoger is de constatering van de laatste jaren. De kieviten blijven dag en nacht in het gebied en zijn dus ook voor hun voedsel afhankelijk van het reservaat. Hoeveel eet een kievit op een dag vraag je je af. Uitgaande van het gewicht van een kievit wat ongeveer 200 gram bedraagt is dat ongeveer 25 gram en wellicht een maximum van 50 gram voor de grote eters. Dat lijkt mij realistisch want een grote pier (waarvan ze er flink wat op kunnen) weegt alleen al een paar gram. Ze eten wormen, emelten en allerlei ander klein grut. Het betekent in ieder geval wel dat er veel voedsel aanwezig moet zijn om zo'n fors aantal kieviten te voeden. Het zijn oogjagers en ze pikken alles op wat eetbaar is. Ze hebben ook het vermogen om wormen die net onder de bodem verblijven te pakken. Terugkerend naar die veronderstelde 25 tot 50 gram voedsel per dag die ze eten kom ik uit op een totaal van 125-250 kg dierlijk materiaal wat zo'n 5000 kieviten dagelijks naar binnen werken. Voor een periode van een maand verblijf in de polder Stein van 5000 kieviten komt dat neer op 30 x 125/250 kg hetgeen 3750 tot 7500 kg aan dierlijk voedsel zou betekenen. Er van uit gaande dat de 5000 kieviten minstens twee maanden in Stein verblijven betekent dat een opname van 7,5 tot 15 ton dierlijk voedsel!! Als het niet gaat winteren kan hun verblijf in het reservaat zelfs nog langer zijn.
Een opmerkelijk getal want veel percelen in het reservaat Stein worden steeds voedselarmer omdat ze maar zeer beperkt worden bemest. Welke verklaring kan gezocht worden voor de aanwezigheid van al dat voedsel voor kieviten? In ieder geval is duidelijk dat als gevolg van de hoge grondwaterstand het dierlijke bodemleven gedwongen is om dicht onder de toplaag van het grasland te kruipen om niet te verzuipen. Daardoor vormen ze een gemakkelijke prooi voor kieviten neem ik aan.