Op bovenstaande kaart zijn verschillende interessante details waar te nemen. Uiteraard ontbrak de spoorlijn nog. Het zuidelijke deel van de huidige Reeuwijkse Plassen was toen nog slechts ten dele verveend. Waar nu de Twaalfmorgen loopt aan de noordkant van Stein, toen 'Reewal en Wateringh' geheten lag nog een kade met de naam "Land van Steyns Kaden'. Verder zijn in de zuid-westelijke hoek van de polder  gedetailleerd te onderscheiden de voormalige boezem en het Klooster (groen) waar Erasmus een aantal jaren verbleef.

Na de ontginning van het huidige Groene Hart van West-Nederland werden langs rivieren op de wat hoger gelegen stroomruggen de eerste boerderijen gebouwd. In die tijd nog hoeven genaamd. Het begrip hoeve stond voor een stuk land waar een familie van kon leven. Het woord hoeve zou afgeleid kunnen zijn van 'behoefte'. Aanvankelijk bestond zo'n  hoeve uit een grote ruimte en woonde men hier min of meer samen met het weinige vee wat men toen hield. Door inklinking van het veen kwam het land alsmaar lager te liggen waardoor het op een gegeven moment minder geschikt werd om akkerbouw te bedrijven. Samenhangend met de groei van de steden en het dalen van de natte veengrond specialiseerde de landbouw in het Groene Hart zich vanaf de 16de eeuw in veeteelt met het accent op boter en kaas productie.

Historische boerderijtypen vormden in het verleden belangrijke elementen in het plattelandslandschap van het Groene Hart. Maar er is veel aan het veranderen. Na de Tweede Wereldoorlog hebben boerderijen, door de ontwikkelingen in de landbouw, een meer gestandaardiseerd uiterlijk gekregen. 'Streekeigen' bouwstijlen hebben steeds meer plaats gemaakt voor meer eenvormige boerderijvormen. Nogal wat historisch belangrijke boerderijen heeft men aangepast aan de moderne agrarische ontwikkelingen of hebben hun agrarische functie verloren. De bouw van moderne loopstallen heeft daarbij het beeld van wat we voor ogen hadden van de oorspronkelijke hoeve/hofstede  ingrijpend veranderd.

Op bovenstaande foto is mooi te zien hoe de ontwikkeling van de bebouwing van een boerderij in de loop der eeuwen is gegaan. Achter de hoge bomen staat de oorspronkelijke boerderij (halsgevel) met voormalige hooiberg en daarachter een schuur waar in het verleden varkens dan wel koeien in verbleven. Westelijk van de torensilo is later de eerste loopstal met nog een schuur gebouwd waardoor men meer koeien kon gaan houden. Weer later (recentelijk) zijn er nog twee loopstallen bijgebouwd. Op dit bedrijf worden nu ca. 200 melkkoeien gehouden. Op de voorgrond een 3-tal oude geknotte essen als overblijfsel van de vroegere (uitgebreidere) erfbeplanting.

Eduard van de Voo en Chris van Leeuwen zijn eigenlijk de eerste pioniers geweest die hebben geschreven over de polders rondom Haastrecht. Beide personen waren echte plantenmensen, en hun specifieke aandacht werd getrokken door de uitgestrektheid en gaafheid van de schraalgraslanden rondom het Reeuwijkse Plassengebied waaronder de polder Stein Noord. In het boekje “Tussen Lek en ronde Venen” wordt b.v. vermeld dat in de jaren veertig van de vorige eeuw zelfs nog grote aantallen harlekijnorchissen in het noordelijke deel van de polder Stein voorkwamen. Maar ook toen op maar een beperkt aantal plekken waar de landbouwkundige verbetering nog niet had plaats gevonden. Ook repten zij over honderdduizenden kievitsbloemen waar deze polder zo bekend om stond. Maar ook zij moesten al constateren dat er veranderingen gaande waren, die in belangrijke mate werden veroorzaakt door het landbouwkundig intensiveren.  Ook zelf heb ik nog meegemaakt dat in het Stein gedeelte wat nu reservaat van Staatsbosbeheer is grote aantallen wilde kievitsbloemen (duizenden) stonden. Niet in alle percelen was dit trouwens het geval. De oevers van veel slootkanten waren in het voorjaar geel gekleurd van de dotterbloemen en op natte percelen stonden ze ook gewoon in het grasland zelf. Langs verschillende  slootkanten groeiden schraallandplanten die nu zo'n beetje allemaal verdwenen zijn zoals kleine valeriaan, moerasviooltje, moeraskartelblad, spaanse ruiter, bosbies en tal van zeggesoorten waaronder blauwe-, zwarte-, ster- en zompzegge temidden van kleine veldjes veenmos. Ook margrieten waren in de hooilanden zeker niet zeldzaam. Het hooiland geurde in het voorjaar van de kruiden en het wemelde er van luid zoemende insecten kan ik me nog goed voor de geest halen. Boven de hooilanden tal van zingende veldleeuweriken. Groepjes zwarte sterns vlogen regelmatig boven die bloemrijke hooilanden druk insecten vangend. Ze broedden er ook in kolonies bestaande uit vele tientallen paren.

In de periode dat Stein Noord nog agrarisch was werd het onderhoud van oevers wat vroeger nog in handwerk werd uitgevoerd machinaal gedaan. Dat gebeurde op veel percelen op een grove manier via het gebruik van de vijzel en slootbak. Op die manier zijn de laatste restanten van schraallandvegetaties verdwenen en kwamen daarvoor  in de plaats oevers van het type blaartrekkende boterbloem/liesgras. Ook het verslechteren van de waterkwaliteit door het inlaten van grote hoeveelheden rivierwater een aantal jaren heeft geen goed gedaan. Het slootkantbeheer dat Staatsbosbeheer nu voert gebeurt met de messenbalk en is veel minder ingrijpend. De vegetatie van oever- en waterplanten wordt afgeknipt waardoor de wortelstructuur van planten behouden blijven. Veel oevers in Stein hebben nu vegetaties van het type grote zeggen-gele lis, waarin ook dotterbloemen zich in het voorjaar weer laten zien. Of bepaalde schraallandplanten die het verleden voorkwamen zullen terugkeren is twijfelachtig. De zaadbank voor genoemde soorten is niet meer kiemkrachtig. Dat is ook de reden dat in de polder Oukoop in geplagde oevers zaden zijn ingebracht die afkomstig zijn uit schraallandreservaten  in de buurt.

Veel graslanden in Stein Noord behoorden in het verleden vegetatiekundig bekeken tot het  grote vossestaarttype. In dat type floreerde de wilde kievitsbloem. Slechts op een enkel perceel komt dit graslandtype ook nu nog voor, maar minder goed ontwikkeld. Daarvoor in de plaats gekomen hebben veel percelen zich ontwikkeld naar het veldzuring-gestreepte witboltype waarin steeds meer plantensoorten zijn verschenen die in de landbouw als ongewenst te boek staan. Het gaat om soorten als pitrus, fluitenkruid, ridder- en krulzuring (in de streek hardijzers genoemd), koolzaad, akkerdistel en brandnetels. Ook de kale jonker  en paarse dovenetel, die op een paar percelen massaal groeien en zo'n beetje  de volledige grasmat hebben verdrongen, worden hier als storingssoorten ervaren. De oppervlakte aan fluitenkruid breidt zich steeds verder uit. Het is nu voorjaar 2019 en t.o.v. 2013, het jaar waarin een uitgebreide fotorapportage is gemaakt over het fluitenkruidprobleem, heeft deze plantensoortensoort zich alleen maar verder uitgebreid. Geschat wordt dat inmiddels 1/3e deel van het reservaat is begroeid met fluitenkruid. Er is een vogelsoort die daar van profiteert, en dat is de (zomer)brandgans waarvan een kolonie van enkele honderden exemplaren sinds enkele jaren tussen de fluitenkruid is gaan broeden. Voor de weidevogels (grutto, kievit, tureluur en scholekster) is de hoog opgaande vegetatie van fluitenkruid ongunstig, waardoor de  geschikte oppervlakte broedbiotoop flink is gekrompen. 

Gele kwikken waren ook al in de jaren 60 erg schaars maar ieder jaar broedden er wel een paar stelletjes. In de broedtijd kwamen we ze alarmerend tegen en ook hebben we ooit een nestvondst gedaan in de polder Lang Roggebroek in het 'schrale' van Jo Nap waar in het voorjaar veel kievitsbloemen voorkwamen. Tegenwoordig broeden er geen gele kwikken meer in Stein. Ze worden in het voor- en najaar wel waargenomen, maar het gaat dan om doortrekkers.

Hoewel het aantal broedende grutto’s in het verleden (zestiger jaren) wel wat hoger was dan tegenwoordig  is de polder Stein nooit een heel goede gruttopolder geweest. Daar was, zeker in het deel ten noorden van de spoorlijn, de bodem te voedselarm voor. Er is jammer genoeg geen kwantitatief beeld te geven over grutto-aantallen in die periode, maar er kan wel iets gezegd worden over de terreincondities voor deze soort (en andere weidevogels), die in de loop der jaren nogal gewijzigd zijn.  Het volgende verhaal is daar illustratief voor: Op een hooilandperceel in Stein Noord kwamen nog tot in het midden van de zestiger jaren ieder jaar tienduizenden  wilde kievitsbloemen in bloei. Op 16 april 1998 werden op dit perceel door amateur-ornitholoog Rien van Straaten de laatste 12 bloeiende exemplaren geteld. Sinds het begin van de negentiger jaren van de vorige eeuw is dit perceel bij Staatsbosbeheer in eigendom en beheer. Over de geschiedenis van dit perceel is veel bekend, ook over het voorkomen van grutto's, en dan vanaf de periode waarin de gebroeders Blok het beheer voerden dat als zeer extensief  bestempeld mag worden. Het betreft de jaren zestig tot het midden van de zeventiger jaren. Een belangrijk kenmerk van het hooilandperceel was de vegetatiestructuur. Pollerig met veel ruwe smele en een overwegend kort blijvende grasmat met veel bloemen erin, vooral pinksterbloemen en hier en daar verspreid staande pollen dotters. In het hooilandperceel stonden elk voorjaar dus vele duizenden kievitsbloemen in bloei. De oevers en greppels vormden een lang geel lint van dotters. Weidevogels waren toen nog veel algemener dan nu het geval is, maar de vondst van een 25-30 tal gruttonesten op dit ene perceel was ook in het midden van de jaren zestig voor ons een grote bijzonderheid, temeer omdat alle nesten gelegen waren in en soms op pollen ruwe smele. De nesten lagen wat hoger t.o.v. het grasland en dit kwam omdat de breed uitstoelende pollen wat hoger boven het maaiveld uitstaken. Voor grutto's was dit blijkbaar aantrekkelijk want daardoor kwamen de nesten ook wat hoger te liggen, 'hoog en droog" dus. De vestiging van de gruttokolonie op dit perceel duurde overigens maar een broedseizoen.

Ruwe smele was (en is) bij boeren een ongewenste grassoort, welke door de gebroeders Blok regelmatig werd uitgestoken met een secschop (sec is de lokale (Reeuwijkse?) naam voor smele). Ook gebruikten zij wel ter bestrijding van die genoemde smele landbouwzout, dat op de pollen werd gestrooid, die dan doodgingen. Omstreeks 1975 stopte de laatst overgebleven Blok met boeren en het bedrijf werd overgenomen door een andere boer. De “nieuw” aangepaste bedrijfsvoering van deze jonge boer zorgde al snel voor een forse afname van het aantal bloeiende kievitsbloemen. Voorbeweiding i.p.v. hooiland met extensief nabeweiden, een verhoogde mestgift en een hogere veebezetting waren de belangrijkste oorzaken van afname. Daarbij vormde ook de laaggehouden grondwaterstand in Stein een ongunstige factor. De afname ging zover door, dat er geen kievitsbloemen meer op het perceel werden gesignaleerd. In het begin van de negentiger jaren werd door SBB een aantal graslandpercelen verworven waaronder ook dit perceel. Dit gebeurde door uitruil van gronden voor de spoorlijn gelegen. Het voor de kievitsbloem noodzakelijke hooilandbeheer met extensieve mestgift en extensieve beweiding gaf al snel resultaat met een kleine opleving van het aantal wilde  kievitsbloemen. Dat waren de eerder genoemde 12 exemplaren geteld door Rien van Straaten in 1998. Jammer genoeg bleek dit een tijdelijke opleving te zijn. De soort is ook op dit perceel inmiddels definitief verdwenen.

Naast de honderden (zomer)brandganzen, die in en rond de Reeuwijkse Plassen broeden, pleisteren  er de laatste jaren ook steeds meer echte (winter)brandganzen in polders rond de Reeuwijkse Plassen. Vooral de polders Stein Noord. Lang Roggebroek en Oukoop zijn daarbij favoriet. Maar grote groepen worden in de winterperiode ook steeds meer aangetroffen in polders waar ze enkele jaren geleden niet of nauwelijks werden waargenomen. Tijdens en tot een paar dagen na de vorstperiode tussen 23 februari en 3 maart 2018 concentreerden grote aantallen brand- en kolganzen zich in de polders Lang Roggebroek en Oukoop.