Broedcyclus 2021 weidevogels i.h.b. van de grutto

Jaarlijkse broedcyclus grutto's

Risico's voor gruttokuikens

Voorjaar 2021: Vroege en late grutto's
Op 20 maart 2021 verbleven vrijwel alle grutto's overdag nog op de 3 verschillende verzamelplaatsen die ik op die dag telde(polder Stein Noord, Benschopper Boezem en Hooge Boezem).

Toch waren overdag al verschillende paren in hun broedgebied aanwezig zoals een paar in de polder Stein in het blok aangrenzend aan de Willenskade. En enkele andere paartjes in de polder Oukoop (deel Negenviertel) en het weidevogelblok van de  Benschopper Boezem. Dat moet dan wel om paren gaan die al vrij vroeg voorbereidend zijn om  gaan te nestelen en eind  maart/begin april in de eilegfase zitten. Vroeg gaan nestelen heeft voor weidevogels voordelen. De kuikens  maken dan meer kans vliegvlug te worden omdat ze de maaiactiviteiten dan in belangrijke mate voor zijn. Voor reservaten is dat wat minder aan de orde want die kennen al een late maaidatum.

Als voorbeeld een paar rekenvoorbeelden van vroeg leggende grutto's en grutto's die wat later beginnen met nestelen. Een vrouwtjes grutto legt normaal gesproken 4 eieren, het paar broedt dan 23 dagen en de kuikens zijn vliegvlug in ruim 4 weken. Ook na het vliegvlug zijn waken de ouders nog een aantal dagen over de kuikens.

Stel een gruttonest heeft op 31 maart 4 eieren en het gruttopaar begint met broeden. Dan komen de eieren rond 23 april uit. Daar komen dan nog 35 dagen bij dat een gruttokuiken vliegvlug is en dat zou dan rond 28/29 mei zijn.

De meeste grutto's hebben echter pas rond 7-15 april een compleet nest met eieren dus uitgaande van dezelfde  rekensom zijn de kuikens dan pas vliegvlug tussen 5 en 13 juni.

Dan zijn er ook nog grutto's die pas na 15 april beginnen met nestelen of na verstoring van het 1e legsel een vervolglegsel beginnen en de kuikens daarvan zijn nog weer later dan 5 of 13 juni vliegvlug.

De eerste 7-10 dagen van de gruttokuikens
Pas uitgekomen gruttokuikens verblijven de eerste 7-10 dagen meestal op hetzelfde perceel waar ze geboren zijn en drukken zich bij gevaar. Dat is een gevaarlijke periode voor de kuikens want bij maaien lopen ze omdat ze zich drukken kans dood gemaaid te worden. 

Vroeg broedende grutto's (beginnend 31 maart) hebben daarbij het voordeel dat de kuikens al rond 23 april geboren worden. Tel je daar 7-10 dagen bij op dan kom je op een tijdstip ( 30 april tot 3 mei) dat er nog niet veel gemaaid wordt.

 

De kuikens van de wat later broedende grutto's (7-15 april) lopen een veel grote risico want  zij worden geboren rond 30 april - 7 mei. Met daarna een periode van 7-10 dagen dat ze zich drukken lopen die kuikens een zeer groot risico dood gemaaid te worden want veel grasland wordt juist in die periode (7 tot 17 mei) gemaaid.

Predatie weidevogels
Weidevogelkuikens hebben steeds meer last van predatie. Ook gruttokuikens dus.  De predatiedruk door zwarte kraai, blauwe reiger, ooievaar, buizerd  en met name kleine mantelmeeuw is de laatste jaren sterk toegenomen. Ook grondpredatoren als bunzing, wezel, hermelijn en vos  brengen steeds meer schade toe aan weidevogelkuikens. Met name de wat jongere en nog kleine weidevogels worden flink gepredeerd.

Voedselprobleem jonge grutto's
Gruttokuikens eten al direct zelfstandig. De eerste weken zijn dat vooral insecten die ze van de gras- en bloemstengels af pikken. De sterk afgenomen insectenwereld lijkt een steeds groter probleem te worden voor gruttokuikens toont onderzoek aan. Hele jonge gruttokuikens lijken daar nog minder last van te hebben, maar de wat grotere kuikens hebben door gebrek aan insecten moeite om hun buik vol te eten.  Door onvoldoende voedsel komen de wat grotere gruttokuikens  in een slechte conditie en zijn daardoor ook weer extra kwetsbaar om gepredeerd te worden.

20 t/m 26 maart 2021. Steeds meer gruttoparen aanwezig in hun broedgebied

20 maart 2021 telde ik de eerste gruttoparen die al in hun broedbiotoop aanwezig waren. Verkennend, af en toe baltsend, ruziemaken met andere paren en wellicht ook af en toe verdwijnend richting de verzamelgebieden in de buurt. De dagen erna was dat beeld min of meer hetzelfde.

25 maart viel op dat steeds meer paren in de broedgebieden aanwezig waren. In de polder Stein Noord telde ik verspreid zittend 7 gruttoparen, in Oukoop (deel Negenviertel) 2 paartjes, bij de Benschopper Boezem zaten in het weidevogelblok 6 paren en in het zuidelijk blok graslanden naast het moerasdeel 3 paartjes. Een duidelijk bewijs dat de voorbereiding op het broedseizoen serieus zijn en de eilegfase begint nu snel dichterbij te komen.

Maar ook op 25 maart toch nog steeds flink wat grutto's op de verzamelplaatsen. In de polder Stein b.v. stonden op 25 maart 2021 om 12.45 uur nog 70 grutto's te slapen en ook op de gruttoverzamelplaats Hooge Boezem bij Haastrecht telde ik om 14.20 een kleine 125 grutto's, de meeste exemplaren ook slapend.

26 maart nog een keer er op uit geweest. In Stein Noord werden verspreid 12 gruttoparen geteld en op de plasdras verbleef een groep van  46 grutto's. In de polder Oukoop (deel Negenviertel) op een perceel 2 gruttopaartjes. Bij de Benschopper Boezem een groepje van 11 grutto's en 8 paren in het broedgebied. Op de Hooge Boezem was het op de gruttoverzamelplaats behoorlijk druk. 240 grutto's waren aanwezig,  waarvan een 20-tal druk op de plasdras liepen te foerageren. Ook hier 2 paartjes aanwezig  in grasland.

Ook in het weidevogelblok Benschopper Boezem van Staatsbosbeheer waar al jarenland flinke aantallen weidevogels broeden waren op 20 maart 2021 al verschillende gruttoparen aanwezig. Verschillende kieviten werden broedend op het nest waargenomen.
Foto: 20 maart 2021 omstreeks 11.00 uur.

Broedpaar grutto al aanwezig in broedgebied overdag op 20 maart 2021 in de polder Reeuwijk deel Negenviertel. De meeste grutto's nog verblijvend op de drie verzamelplaatsen in de omgeving maar dit paar was al aanwezig in het gebied waar ze ieder jaar trouw komen broeden. Foto: 20 maart 2021 omstreeks 13.30 uur.

Maart 2021: Gruttotellingen uitgevoerd op 3 verzamelplaatsen

De vroeg in het voorjaar uit de wintergebieden terugkerende grutto's  verblijven de eerste paar weken overdag en s'-nachts vooral op gruttoverzamelplaatsen in de omgeving van hun broedgebied. Hier vindt het sociale leven plaats zoals uitrusten en slapen, opvetten, paarvorming en paren. Overdag vertrekken de grutto's een paar keer om in omliggende polders voedsel te zoeken om daarmee hun broedconditie op orde te brengen. 
Vanaf half maart beginnen paartjes het gebied waar ze zullen gaan broeden ook overdag te verkennen, maar zolang er nog geen eieren zijn keren ze tegen de avond nog steeds terug naar de verzamelplaats om daar met andere grutto's de nacht door te brengen.  Tellingen in het broedgebied tegen de avond laten zien dat territoriale gruttoparen overdag wel aanwezig zijn in hun broedgebied, maar tegen de avond naar verzamelplaatsen gaan om er te slapen. Grutto's in de eifase blijven s'-nachts wel in het broedgebied.
Tegen het einde van  maart/begin april beginnen de aantallen op de verzamelplaats langzaam maar zeker verder terug te lopen omdat steeds meer gruttoparen aan het nestelen zijn begonnen. 

Maart 2021 Gruttotellingen uitgevoerd op 3 verzamelplaatsen

Meerdere telronden gemaakt (Reeuwijk-Hekendorp-Haastrecht) om de aantallen grutto's te tellen die op een tijdstip
aanwezig konden zijn op een paar verzamelplaatsen rond Reeuwijk-Haastrecht en op hetzelfde moment broedparen in het aanliggende broedbiotoop).

Datum                Tijdstip                           Plasdras polder Stein            Benschopper Boezem Hekendorp          Hooge Boezem Haastrecht
14 mrt2021         13.30                                           31
14 mrt2021         13.55                                                                                                           37
14 mrt2021         14.10                                                                                                                                                                      550

19 mrt 2021        12.15                                          120
19 mrt2021         14.25                                           28
19 mrt2021         13.50                                                                                                                                                                      320
19 mrt2021         14.00                                                                                                            25

20 mrt2021         12.40                                           65 (in grasland 2 paar))
20 mrt2021         13.50                                                                                                            12 (in grasland 1 paar)
20 mrt2021         14.20                                                                                                                                                                      330

22 mrt2021         18.00                                             5 
22 mrt2021         18.15                                                                                                              7 
22 mrt2021         18.25 (avondtelling)                                                                                                                                             200
22 mrt2021         18.55 (avondtelling)                                                                                                                                             440

25 mrt2021         12.45                                            70 (in graslanden 7 paar)
25 mrt2021         14.00                                                                                                               0 (in graslanden 9 paar)
25 mrt2021         14.20                                                                                                                                                                      125

26 mrt2021         13.50                                            46 (in graslanden 12 paar) 
26 mrt2021         14.40                                                                                                               11( in graslanden 8 paar)             
26 mrt2021         15.00                                                                                                                                                                      240 (in graslanden 2 paar)

2 apr2021            13.30                                            18 (in graslanden min. 9 paar)
2 apr2021            14.05                                                                                                                7 (in graslanden 6 paar)
2 apr2021            14.40                                                                                                                                                                        80 (in graslanden 3 paar)

2apr2021             19.40 (avondtelling)                                                                                                                                               60
2apr2021             20.15 (avondtelling)                                                                                                                                              245


3apr2021             10.10                                              1 (in graslanden min. 7 paar)
3apr2021             10.40                      Polder Oukoop (deel Negenviertel) in perceel Janssen 4 paar aanwezig)
3apr2021             11.00                                                                                                                0 (in graslanden 10-12 paar)
3apr2021             11.20                                                                                                                                                                        12 (in graslanden 4-5 paar)
3apr2021             20.30 (avondtelling Hans van Gasteren)                                                                                                           325

4apr2021             14.20                                              11 (in graslanden 9 paar)
4apr2021             14.35                      Polder Oukoop (deel Negenviertel) in perceel Janssen 4 paar aanwezig)
4apr2021             15.00                                                                                                                 0 (in graslanden 10 paar)
4apr2021             15.15                                                                                                                                                                         16 (in graslanden 3 paar)

                        

Concluderend:
Op de tellingen van 14 en 19 maart 2021 waren er overdag nog geen gruttoparen aanwezig in hun broedbiotoop. Dat was wel het geval op 20 maart maar toen ging het nog maar om een enkel broedpaar. Daarna nam het aantal broedparen in het broedbiotoop steeds verder toe en namen de grutto-aantallen overdag op de verschillende plasdras plaatsen fors af. Late avondtellingen op 2 en 3 april lieten zien dat er toch nog flinke aantallen grutto's kwamen overnachten op de Hooge Boezem bij Haastrecht. Hetgeen  betekent dat er op die data behoorlijke  aantallen gruttoparen nog niet aan de ei-leg waren begonnen.

Nieuwkomer als predator van weidevogelkuikens

Paartje kleine mantelmeeuw in de polder Stein Noord.  Ze zitten er nu onschuldig bij maar hadden net voor de foto
gemaakt werd nog twee meerkoetkuikens opgevreten. Foto: 10 mei 2021

Kleine mantelmeeuw zittend op een hek speurend naar prooien.
Polder Stein Noord. Foto: 11 mei 2021

 

Blauwe reigers, zwarte kraaien, bruine kiekendieven en ooievaars zijn vliegende predatoren die nogal wat kuikens van weidevogels en andere graslandbroeders opvreten. Betrekkelijk nieuw als vliegende predator is daar bijgekomen de kleine mantelmeeuw. De laatste jaren zie ik steeds meer exemplaren van deze vogelsoort boven ongemaaide en pas gemaaide graslanden zweven op zoek naar prooien.

Op ongemaaide graslanden wordt vooral naar levende jonge vogelkuikens gezocht en pas gemaaide graslanden worden afgezocht naar slachtoffers van de maaimachine.

Gruttovrouw met op de foto 2 van de 3 kuikens. De kuikens 5 á 6 dagen oud.
Reeuwijk polder Sluipwijk. Foto: 11 mei 2021

Het gruttopaar had drie kuikens van ca. 3 á 4 dagen oud. Gefotografeerd (zonder verstoring) op grote afstand op 11 mei 2021 in de polder Sluipwijk in Reeuwijk. Geboren dus rond 7 mei na 23 dagen broeden op de eieren. De eileg zal omstreeks 10 april zijn begonnen (=4 dagen eileg + 23 dagen broeden). De nog kleine kuikens werden zeer goed in de gaten gehouden door de ouders. Bij alarmeren kropen ze zo snel ze konden tussen vegetatie en hielden zich schuil. Gruttokuikens zijn met ca. 35 dagen vliegvlug en zelfstandig dus dat zal voor deze kuikens zijn rond 11 juni.

Nu maar hopen dat ze niet voortijdig worden gepredeerd of het niet gaan redden door een gebrek aan voldoende voedsel. Uit onderzoek blijkt dat  met name de al wat grotere kuikens verzwakt kunnen raken door onvoldoende insectenvoedsel.