Schraallanden in het Groene Hart rond Gouda-Reeuwijk

De voormalige boezem van dertien hectare is in 1955 aangekocht door de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. De boezem is een van de laatste gebieden in de Krimpenerwaard waar de vegetatie grotendeels bepaald wordt door plantensoorten die kenmerkend zijn  blauwgrasland en schraalland. Onbemest en maar een keer of hooguit twee keer per jaar wordt gemaaid. Een belangrijk proefschrift over dit vegetatiekundig belangrijke gebiedje is geschreven door Professor Arie Scheygrond in de dertiger jaren van de vorige eeuw. Hij is er op gepromoveerd waardoor bescherming van dit gebied heeft plaats gevonden. Om de opslag van bomen te voorkomen worden jaarlijks zaailingen door vrijwilligers getrokken. Heb het gebied in het verleden diverse malen bezocht. De orchissoorten grote muggenorchis en welriekende nachtorchis waren de trekpleisters van het gebied in die periode. 

In 2000 heeft Dirk Vergeer op een langgerekt graslandperceel gelegen nabij Reeuwijk Dorp ter grootte van ca. 2,5 hectare de overstap gemaakt van agrarisch grasland naar particulier natuurbeheer. Vooraf zijn een aantal werkzaamheden uitgevoerd met als doel om binnen het graslandperceel de terreincondities te verbeteren en meer diversiteit aan te brengen. De belangrijkste ingrepen hebben bestaan uit het plaggen/verlagen van oevers, maken van plasdrasbermen  en graven van nieuwe sloten

Om wat sneller een aantal gewenste doelsoorten te krijgen is op het perceel van Vergeer de keuze gemaakt om over te gaan tot (her)introductie van zaden van schraallandplanten geleverd door BIODIVERS. Het resultaat was dat binnen een paar jaar mooie soortenrijke oevervegetaties ontstonden, zelfs al met de breedbladige orchis erin. Het vegetatiebeheer gericht op verschraling in combinatie met de herintroductie van zaden uit andere natuurgebieden heeft er inmiddels toe geleid dat er al ruim 170 soorten planten voorkomen. Daaronder ook 2 rode lijstsoorten en dat zijn breedbladige orchis en kleine ratelaar. Trosdravik, ook voorkomend, is geen rode lijstsoort maar valt wel in de categorie kwetsbare soorten welke niet algemeen zijn. Met name de geplagde vochtige tot natte oeverdelen herbergen het grootste deel van de gewenste doelsoorten (plantensoorten uit het dotterbloem-echte koekoeksbloem-type). 

Het natuur- en recreatiegebied de Reeuwijkse Hout bestaat uit aangeplant loofbos waar afwisselend graslanden tussen liggen. Bij de aanleg zijn op voormalig agrarisch grasland via het afplaggen van de toplaag een paar stukjes schraalland aangelegd. Door het inzaaien van een schraallandmengsel geleverd door BIODIVERS zijn diverse plantensoorten van schrale gronden verschenen zoals dotter, veelbloemige veldbies, blauwe zegge, sterzegge, moeraskartelblad en spaanse ruiter. Ook is er een gagelbosje aangeplant.

In 2011 is in het noordelijke deel van de polder Oukoop een proefveld aangelegd om te onderzoeken welke methode van natuurontwikkeling de beste kans van slagen biedt, zonder dat er een eenzijdige vegetatie ontstaat waarin Pitrus domineert. Een aantal proefvakken is aangelegd waarin diverse bewerkingen van de bodem worden beproefd en waarin verschillende soorten zaadmengsels zijn aangebracht door BIODIVERS. Ook is geëxperimenteerd  met het aanbrengen van verschillende hoogten van het maaiveld na afplaggen. Alle oevers zijn inmiddels goed begroeid geraakt met kleurige begroeiingen waarin grote ratelaar, echte Koekoeksbloem en moerasrolklaver  sterk opvallen door hun kleurpalet. Opvallend en verheugend is dat het aandeel Pitrus in de ingezaaide oeverdelen niet toeneemt, maar eerder afneemt. Vooral de ingezaaide lage oever grenzend aan het fietspad naar Driebruggen leverde in 2015 een paar leuke verrassingen op. De oever heeft door geringe drooglegging een zeer laag fosfaatgehalte, blijkt  uit recente metingen. Plantensoorten van echt schrale omstandigheden  profiteren daar van. In 2020 werden verschillende minder algemene schraallandsoorten aangetroffen als Veenpluis, Lage zegge, Paddenrus, Moeraskartelblad, en Breedbladige orchis. En dat terwijl op enkele meters afstand, op het midden van het perceel gewoon een productieve grasmat aanwezig is waar de beherende agrariër een redelijke snede gras kan oogsten.

Het midden van de foto is duidelijk wat blauwachtiger dan de rest veroorzaakt door het dominante voorkomen van een zeggesoort met de naam blauwe zegge (carex panicea).  Blauwe zegge hoort thuis in vochtig schraalland. De meest voorkomende plantensoorten in het blauwgrasland hebben blauwe bloemen of hebben een blauwige glans, zoals de blauwe zegge. Op verschillende plaatsen in ons land wordt geprobeerd dit soort mooie bloemrijke graslanden te laten terugkeren. In de heemtuin in het Goudse Hout is dat succesvol uitgevoerd door de bovenlaag van bestaand veengrasland af te plaggen en diverse soorten natuurzaden kenmerkend voor blauwgrasland uit te zaaien. 

Het mooiste is natuurlijk als zgn doelplantensoorten uit zichzelf kunnen verschijnen omdat er nog een goede zaadbank aanwezig is, dit in combinaties met de  juiste terreincondities als bodemsoort en vochtvoorziening. 
De ervaring leert inmiddels dat in de geplagde veenbodems van langdurig gebruikte agrarische graslanden vrijwel geen- tot geen zaadbank meer aanwezig is behalve dan zaadsoorten die behoren tot de zgn probleemsoorten waaronder pitrus. Met het herintroduceren van inheemse zaden verzameld in natuurterreinen in de directe omgeving zijn goede resultaten  te behalen laten inmiddels uitgevoerde projecten  zien. Wel met de voorwaarde dat na het inzaaien het vervolgbeheer ook goed moet worden uitgevoerd.

Doelsoorten na inzaai: resultaat van herintroductie